Uçak da yaparız, motor da…

Bahar Kıraathanesi sakinlerinin cumartesi sabah ekibi günün ilk çaylarını içerken elindeki gazeteye göz atmakta olan Selim:

- Pakistan için ürettiğimiz gemilerden üçüncüsü de denize indirilmiş. Yakın zamana kadar başkalarından satın almakta bile zorlandığımız şeyleri şimdi yapmakla kalmıyor ihraç da edebiliyoruz, ne kadar güzel… Konu hakkında bilgi sahibi olduğu anlaşılan Mehmet:

- Hakikaten müthiş bir gelişme. Bu gemiler bildiğim kadarıyla 4 tane. İkisi burada ikisi de Karaçi'de yani Pakistan'da üretiliyor. Önümüzdeki sene Mayıs'ta orada inşa edilen 4. gemi denize indirilirken, Ağustos ayından itibaren de tamamlanmış gemiler altışar ay arayla Pakistan Silahlı Kuvvetleri'ne teslim edilmeye başlanacak… Gemilerin isimleri de Babur, Badr yani Bedir, Khaibar yani Hayber ve Tarıq yani Tarık... Mehmet'in konuşmasını bitirmesini bekleyen Selim, ona dönerek:

- Hamdolsun bu günleri de gördük. Daha güzel günler de görürüz inşallah. Tabii bu arada geçen Pazar günü gittiğin kahvaltıda öğrendiklerini anlatmayı unutma… Mehmet gülümsedi:

- Unutur muyum hiç. Kahvaltı ve eski dostlarla bir araya gelmek de güzeldi ama daha da güzel olan kahvaltı sonrası sunumunu izlediğimiz TEİ yani TUSAŞ Motor Sanayii Anonim Şirketi Genel Müdürü Prof. Dr. Mahmut Akşit'in anlattıklarıydı… 1974'te dönemin Başbakan Yardımcısı olan rahmetli Erbakan Hoca'nın öncülüğünde kurulan Türk Uçak Sanayii (TUSAŞ), 1985'te Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TAİ) ve TUSAŞ Motor Sanayii (TEİ) isimli iki ayrı şirket haline gelmişti, malum… Mustafa, hatırlattı:

- TEİ, o zaman Türkiye'de üretilecek F-16'ların motorlarının imalatı için kurulmuştu sanıyorum.

-Evet, F-16'ların motorlarını üreten General Electric firması da halen TEİ'nin ortaklarından zaten. Yüzde 50,5'u TUSAŞ'a, 46,2'si General Electric'e ve 3.3'ü Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı ve Türk Hava Kurumu'na ait olan şirket, uçak ve diğer gaz türbinli motorların araştırıp geliştirilmesi, tasarımı, üretimi ve bakım onarımı yanında revizyonu, modifikasyonu, modernizasyonu gibi konularda hizmet vermesi için kurulmuştu. Çalışmalarını hakikaten üstün bir başarıyla sürdüren şirketin gerek ülkemize ve gerekse başka ülkelere de çeşitli hizmetler verdiğini de ekleyelim… İhsan, söz alarak:

- Anlattığınız kadarı bile çoğunluğun pek bilmediği hususlardan. F-16'ların Türkiye'de yapıldığını biliriz ama motorlarının TEİ tarafından üretildiğini pek bilmeyiz, mesela. Halbuki oldukça önemli bir konu…
- Haklısın, İhsan. Hemen aktarayım, TEİ şu ana kadar 321 F-16 motoru üretti. Tabii, şirketin gösterdiği gelişme trafiği belki daha da önemli. Hemen belirteyim ki Prof. Mahmut Akşit'in anlattıkları, özellikle de son yılarda müthiş bir ivmenin söz konusu olduğunu gösteriyor. Artık, çeşitli şekillerde dışa bağlı olanların yanı sıra tamamen kendimize ait uçak, helikopter ve roket motorları üretiyor oluşumuz da konunun en güzel tarafı… Tabii, Prof. Akşit'in anlatabildiklerinin hepsini aktarma imkanım yok. Ne kadar basitleştirerek anlatsa da teknik bir konu. Ama anladığım kadarını özetleyeyim… Selim:

- Bize o kadarı da yeter zaten…

İKİ UÇAKTAN BİRİSİ TEİ PARÇALARI İLE UÇUYOR!..
- Peki. Özellikle ülkemizin ihtiyacı olan uçak, İHA, helikopter ve roket motorlarının üretimine yoğunlaşan TEİ, bir yandan da başlangıçtan beri katkıda bulunduğu birçok uçak firması için uçak motoru parçaları yapmasının yanında, bunların bakımı ve revizyonu gibi hususlarda hizmet vermeyi sürdürüyor. Bunu, Mahmut Akşit'in sözleri ile 'günümüzde her iki uçaktan birisi TEİ'nin parçaları ile uçuyor' şeklinde anlatmak en iyisi. TEİ, Airbus ve Boeing başta olmak üzere dünyanın sayılı uçak ve helikopter üreticilerine önemli katkılarda bulunuyor yani… Remzi de konuya yakın ilgi duyanlardan birisi gibiydi:

- Geçenlerde, yakında üretimine başlanacak Yerli Kara Şahin için motorlar ürettiğini okumuştum…

- Evet, Mahmut Bey, bundan da bahsetti. Türkiye'de TAİ tarafından yerli olarak üretilecek Skorsky T70 Kara Şahin'in motorları TEİ tarafından yerli olarak üretilmeye başlandı. Şu anda 80 kadar motor hazır diye biliyorum. Helikopteri TAI, elektronik ve aviyoniğini ASELSAN, ana dişli kutusunu ALP Havacılık üretirken motorları da TEİ yapıyor yani… TEİ'nin F16'lar için 321 motor ürettiğini söylemiştim. Bu arada ATAK ve T 129 helikopterleri için yaklaşık 300 ve TUSAŞ, Baykar gibi üreticilere de 100 İHA motoru üretmiş… Selim araya girerek:

-Turpun büyüğü heybede gibi konuşuyorsun. Bunlar hakikaten çok güzel ve önemli şeyler. Ama sanki daha da önemlisi var gibi, yanılıyor muyum?..

- Bakışa göre değişir belki, ama haklısın. Bu arada her şeyin anlatılmayacağını da unutmamak gerek, biliyorsun. TEİ'nin yaptığı her şey tabii ki önemli ama herhalde yüzde yüz yerli motorlar daha önemli. TUSAŞ'ın ANKA İHA'sında kullanılan 155 beygir gücündeki PD155, bunların ilklerinden … Aynı motorun 170, 180,220 ve daha fazla beygir gücünde olanları da söz konusu. Sadece TUSAŞ için değil Baykar'ın Akıncı ve TB3'ü için de motorlar üretiliyor… Mehmet, çayından bir yudum aldıktan sonra devam etti:

- Bir yandan Gaz türbinli motor tasarım, geliştirme ve test altyapıları oluşturan TEİ'nin en önemli çalışmalarından birisi de ülkemizin üreteceği Özgün Helikopter'e entegre edilebilecek, 1400 shp gücündeki, özgün ve millî motoru geliştirme çalışmaları. TEI'nin Eskişehir, Ankara ve İstanbul Mühendislik Ofisleri'ndeki 250 kişilik bir mühendislik ekibinin üzeninde çalıştığı projenin, benzerlerinin çok daha iyisi bir motora sahip olmamızı sağlayacağına kesin gözüyle bakılıyor… Selim, sevinmişti:

- Bu, bin 400 beygir gücünde bir motorumuz olacak demek galiba?..

- Tabii. Belki de daha güçlüleri de olacak inşallah. Mevcut İHA motorlarına göre daha güçlü TEI-PG50 motoru deneysel uçuşlarını sürdürürken, İHA'lara yönelik turbojet ve turboprop motorları geliştirme çalışmaları da devam ediyor… Bu arada TJ35 turbojet motoTEI-TJ300 Orta Menzil Gemi Savar Hava Solumalı Jet Motoru Projesinde de epey mesafe alınmış durumda. Deniz yanında hava ve karada da kullanabilme özelliği taşıyabilecek bu motorun ses hızının %90'ı kadar varan yüksek hızlarda çalışabilme özelliği var...

- Mehmet kardeşim, TEİ sanki geçmiş eksiklerimizi kapatmak içen çalışıyor gibi… Bunu söyleyen Mustafa idi.

GEÇ OLSUN DA GÜÇ OLMASIN!..
- Haklısın, Mustafa. İşin bence de en dikkat çekici yanlarından birisi motorlarla ilgili birçok sahada çalışmalar yapan TEİ'nin, bu sahadaki gecikmelerimizi telafi etme azmi. Havacılıkla ilgili malzemeler, tahmin edebileceğiniz gibi oldukça önemli ve bunları üretenlerin mümkün olduğunca sakındığı malzemeler... TEİ'nin üretim için ihtiyaç duyduğu ve dışarı bağımlı olduğumuz bazı önemli maddeler konusunda da anlaşıldığı kadarıyla ciddi araştırma çalışmaları yürütülüyor. Mahmut Bey'in anlattıklarından aklımdan kaldığı kadarıyla, bazı malzemelerin temini konusunda zorluk çıkaran ülkeler, bunları üretebildiğimizi anladıklarında birden tavır değiştirip satabilmek için yollar aramaya başlıyorlar… Mustafa, gülerek araya girdi:

- Desene, 'kötü komşu mal sahibi yapar' sözü bu saha için de geçerli…

- Haklısın Mustafa, hakikaten öyle. Mesela motorların oldukça sıcak olan bölümlerinde kullanılan özel bir metali satmakta direnen bir ülke, bunu üretebildiğimizi anlayınca satmak için epey kıvranmış. Mahmut Bey'i dinlerken, başta genel müdürleri olmak üzere TEİ'nin ülkemizin ihtiyaçları için hakikaten gece gündüz demeden ve dur durak bilmeden çalışanlardan oluşan bir yapı olduğunu anlıyor insan. Tabii başta Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan olmak üzere, Sanayi ve Teknoloji Bakanımız Mustafa Varank'ın, Savunma Sanayii Başkanı Prof. İsmail Demir'in ve TUSAŞ Genel Müdürü Prof. Dr. Temel Kotil'in konuya olan özel ilgilerinin altını da çizmemiz gerek… Selim, gülerek atıldı:

- Özellikle Sayın Cumhurbaşkanımızın ilgisinin yapılacak işlerin hızlanması konusunda ne kadar faydası olabileceğini hayal edebiliyorum… Mehmet, gülümseyerek:

- Mahmut Bey'in anlattıkları, belki çok daha uzun sürece yapılması gereken işlerin Cumhurbaşkanımızın ve Savunma Sanayii Başkanlığının ısrarları ile nasıl hızlandığını ortaya koyar nitelikte zaten. Normal şartlar altında hazırlıkları, testleri ve üretimi çok daha uzun zaman alması gereken birçok ürünün üretimi, bahsini ettiğimiz ısrarlar üzerine çok daha evvel gerçekleşmiş mesela… 1985'ten beri var olan TEİ'nin özellikle son senelerde adeta uçuşa geçmesi ve tam olarak yapması gerekene odaklanması, zaten işin en güzel tarafı. Daha önce, bazı gelişmelere engel olmaya çalışanların çeşitli şekillerde başarılı olabildiği bir ortam varken, şimdi bizzat Cumhurbaşkanımızın doğrudan takip ettiği ve gereken her türlü desteği sağladığı bir ortama kavuşmuş bulunuyoruz… İhsan, söz alarak:

- Biz yapamayız ya da bize yaptırmazlar anlayışından ne yapmamız gerekiyorsa yapmalıyız anlayışına gelmiş olduğumuz için ne kadar şükretsek az. Dışarıdan ve içeriden birilerini rahatsız eden de bu kararlılık zaten…

- Şimdi, aklımda kaldığı kadarıyla size özetledim. Daha fazlasını isteyen TEİ'nin internet sitesine bakarak geniş bilgiler edinebilir. Orada da ciddi bilgiler var ve okudukça hakikaten insanın göğsü kabarıyor… İşin özeti de TEİ'nin, milletimizin kendisiyle aynı hedefe koşanlar tarafından idare edildiği zaman şartlar ne kadar zor olursa olsun hakikaten muhteşem işler yapabildiğini gösteren örneklerden birisi olması bence. Sadece o da değil. Bütün milli kuruluşlarımız aynı şekilde. Bunun en önemli sebeplerimizden birisi, milletine hizmet kararlılığındaki Cumhurbaşkanımızın, geceyi gündüzüne katarak çalışma konusunda hepimize önderlik etmesi… Selim'in sözleri dua niyetine gibiydi:

- Cenab-ı Hak, bizleri daha güzel günlere kavuştursun ve bugünümüzü karartmak üzere çalışanları fırsat vermesin inşallah!.. Hazirun, hep bir ağızdan haykırdı:

- Amiiin…