Süveyş, Kafkaslar ve Boğazlar

Dünya gemi taşımacılığının kritik geçiş noktalarından birisi olan Süveyş Kanalı'nın bir süper konteyner gemisince bir hafta tıkanması, 200'e yakın geminin kanalın her iki tarafında birikmesine ve tahmini olarak 10 milyar dolara yakın bir zarar sebep oldu. Bu durum, 'Yeni İpek Yolu' koridorunda, Kafkaslar, Anadolu ve Türkiye Boğazları'nın değerini bir kez daha uluslararası ekonomi çevrelerine hatırlatmış oldu. Bu nedenle de, tamamladığımız mega projeler sayesinde, var olan demiryolu ve karayolu ağlarıyla birbirine bağlanmış olan Asya, Avrupa ve Afrika'nın 'erişebilirliği' adına, Türkiye vazgeçilmez bir küresel lojistik ve ulaşım entegrasyonu merkezi konumunda.
Bununla birlikte, küresel ticaret hacminin, Kovid-19 küresel pandemisinin atlatılması sonrasında, katlanarak büyüme devam edeceği, 2030'da rahatlıkla 27-28 trilyon dolara, 2060'da 46-48 trilyon dolara, 2100'de de 82-85 trilyon dolara ulaşmasının beklendiği bir ortamda, pek çok yeni nesil kara ve demiryolu koridoru inşası gelecekte tamamlanacak olsa da, deniz yolu taşımacılığının vazgeçilmez ağırlığı her daim varlığını sürdürecek. Verilerle anlatmaya çalışayım. Dünyanın en uzun treni Avustralya Port Hedland'de faaliyet gösteren demir madenciliği sektöründe çalışmakta olan BHP Iron Ore şirketine ait tren. Uzunluğu 7 kilometreyi geçiyor ve 682 vagondan oluşuyor.
Bu mega tren, her biri 6 bin beygir gücünde, 8 lokomotif tarafından çekilmekte. Tek seferde 82 bin ton cevher taşıyabilen katarın, yüklü haldeki ağırlığı ise 100 bin ton. 2017 yılında iki lokomotifin çektiği ABD'deki yük katarı 132 vagona yerleştirilmiş 264 konteyner taşıyordu. Çin'den Avrupa'ya Marmaray'dan geçerek ulaşan ilk tren ise, 820 metre uzunluğundaki katarında 42 konteyner yüklü vagon taşıyordu. Demek ki, geleceğin trenleri belki 400 konteyner çekecek. Ancak, Süveyş Kanalı'nı tıkayan 200 bin detveyt tonluk ve dünyanın en uzun süper konteyner gemisi Ever Given gemisi, bir kerede 20 ft büyüklüğünde 20 bin konteyner taşıyor. Yani, 20 bin TIR'a veya 800 yük katarına eşit. Bu nedenle, deniz taşımacılığında, gelecekte 'mega konteyner gemileri' şaşırtıcı olmayacak.
Bu da, gemi kazaları riskini arttıracak. Üstelik, bu geminin ilk kazası değil. 2019'da Hamburg Limanı yakınlarında bir kazası daha var. Süveyş Kanalı'ndan 2019'da 19 bin gemi, yaklaşık 1,2 milyar ton yük geçirmiş. Bu rakam, o yıl deniz yoluyla taşınan tüm malların yaklaşık 8'de biri. 19 trilyon dolarlık 2019 küresel ticaretinin 15 trilyon tonluk kısmı denizde taşınmış. Peki, deniz yoluyla taşınan yükün hacmi 2030'da 25 trilyon tona, 2060'da 40 trilyon tona, 2100'de 75 trilyon tona ulaştığında, Sizce Süveyş Kanalı, Panama Kanalı buna ne kadar dayanır. Peki, maksimum kapasitesi yıllık 45 bin gemi ve 400 milyon ton olan İstanbul ve Çanakkale Boğazları?
Süveyş Kanalı'ndan geçen gemi bir süper konteyner gemisi değil de, bir süper tanker olsaydı, Allah korusun, infilak etseydi, nasıl bir insanlık ve çevre faciası olurdu? Böyle bir kaza, İstanbul Boğazı'nda 5 kilometre çapında, binlerce derecelik bir tarihi felaket anlamına gelir. Dünya taşımacılığının geleceğine, küresel yük taşımacılığının geleceği noktaya sırtımızı dönüp, hadi diyelim ki 'İstanbul Kanalı'nı biz unutmaya kalktığımızda, İstanbul Boğazı'nın Karadeniz girişine 120 bin gemi dayandığında, çözümü olan var mı?