Atlantik’in kendi tehdidi: ‘Batılısızlaşma’

'Batı Kültürü' veya 'Batı Değerleri', Antik Yunan ve Antik Roma kültür ve toplumsal değer mirasının üstüne, 4. Yüzyıl'dan itibaren Hıristiyanlık anlayışının da eklenmesiyle oluşmuş bir sanat, felsefe, edebiyat, hukuk ve toplumsal değer yargıları, gelenekler bütünü olarak tanımlanabilir. 1750 Sanayi Devrimi ve 1789 Fransız Devrimi ile birlikte, serbest ticaret, sanayileşme, modern üretim teknikleri, parlamenter sisteme dayalı siyaset gibi sacayaklarına dayalı bir 'liberalleşme ve demokratikleşme anlayışı' olarak algılandı ve Osmanlı İmparatorluğu'nda, Japon İmparatorluğu'na kadar, dünyanın her yerine bir 'batılılaşma etkisi' olarak yansıdı.
'Batılılaşma Haraketi', 'TransAtlantik İttifakı'ndaki ülkelere özenme, 1850 ile 2000 arası dönemde, hiç şüphesiz Avrupa'nın başat ülkeleri ve ABD için ciddi manada 'nemalandıkları' bir ekonomik ve ticari avantaja dönüşmüştü. Ancak, 2000'li yıllarla birlikte Asya-Pasifik'in artan rekabet gücü, Avrasya'da öne çıkan işbirliği fırsatları, üstüne gelen 'küresel finans krizi'yle birlikte, 'Atlantik İttifakı'nda çözülmeyi, derinleşen çıkar çatışmalarını; kendi değerleri olan 'liberalleşme' ve 'demokrasi' kavramlarına yönelik duyarlılığı kaybettikleri izlenimini; tersine, artan bir 'aşırı sağcılaşma' ve 'korumacılığı' beraberinde getirdi.
Bu nedenle, dünyanın önde gelen ülkelerinin kanaat önderlerinin bir araya geldiği Münih Güvenlik Konferansı' 56.'sı öncesinde yayınlanan raporda, 'ne olacak Batı'nın hali' başlığına ve dünyanın giderek 'batılılaşmadan uzaklaştığı' değerlendirmelerine ağırlık verilmiş olması şaşırtıcı olmamalı. Raporda en çarpıcı tespitlerden birisi, ABD ve Avrupa'nın önde gelen sol ve sağ siyasetçilerinin, siyasi partilerin küresel iklim değişikliği, mülteci sorunu, bölgesel çatışma ve savaşlar gibi ağır meselelerdeki 'küresel sorumluluk'larından, bu sorunlara yönelik inisiyatif almaktan, strateji veya çözüm üretmekten şiddetle kaçınmaları.
Bu durum, 'batılılaşma hareketi'nin özünü oluşturan 'liberalleşme, demokrasi, insan hakları' kavramlarında Batı'nın bizzat kendisinin ne derece samimi, gerçekçi, mücadeleci olduğu konusunda ağır sorgulamaları ve 'saygınlık kaybı'nı da beraberinde getiriyor.
Atlantik'in iki tarafı da, ABD ve AB'nin önde gelen kanaat önderleri, 'TransAtlantik İttifakı öldü mü', 'Batı bile kendi savunduğu değerleri terk etmiş durumda' yönündeki değerlendirme, tartışma ve yakıştırmalardan rahatsız.
ABD kanadı, 'Atlantik İttifakı'nın tüm ihtişamıyla devam ettiği ve esas tehdidin 'Rusya, Çin ve İran' olduğu noktasındaki görüşü var gücüyle savunuyor. Av sahibi Almanya ise, ABD, Çin ve Rusya'yı izledikleri bencil siyaset nedeniyle uluslararası düzeni tehlikeye atmakla suçlamasının yanı sıra, küresel ekonomi-politik ortamın sebep olduğu dünya siyasetindeki 'yıkıcı dinamikler'in sebep olduğu tehdit ve belirsizlikler konusunda da uyardı. Ancak, Atlantik'in her iki kanadı da, kendi aralarındaki işbirliğinin önemli olduğunu ısrarlı vurgulamaktalar. Bakalım, kendi elleriyle oluşturdukları 'batılısızlaşma' tehdidini bertaraf edebilecekler mi?