Sosyal devlet böyle olur!..

Hava nerdeyse günlük güneşlik olsa da soğuk sebebiyle sobanın başında toplanıp günün ilk çaylarını içmeye başlayan ekiptekiler, geç kalan Selim'in yanında bazı misafirlerle geldiğini gördüler. Selim, selam verdikten sonra misafirleri tanıttı:

- İsmail ve Ömer beyler, bugün misafirimiz olacaklar. İsmail Bey, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'ndan geçtiğimiz yıl emekli oldu. Ömer Bey de ticaretle uğraşan bir arkadaşı. Daha evvel üzerinde konuştukları bir daire ile ilgili görüşme yapmaya gelmişler. Haberim olunca karşıladım ve vakit henüz erken olduğu için çaya davet ettim… Misafirlere çaylarını veren İhsan, İsmail Bey'e hitaben:

- Herhalde daire alacaksınız, hayırlı olur inşallah. Burası gerek yazlık olarak gerekse bütün yıl kalabilmek açısından hakikaten güzel bir yer. İstanbul'a, Yalova'ya ve Bursa'ya yakın... Mehmet, Mustafa ve Remzi de İhsan'ın sözlerini onayladılar. Selim, Ömer Bey'e:

- Eh İsmail Bey'in daire işini hallettikten sonra sıra size gelir herhalde. Sanırım siz de beğeniyorsunuz buraları… Ömer Bey, cevap verdi:

- Nasip inşallah. Burayı biliyoruz tabii. İsmail Bey'le buraya geleceğini öğrenince evdekiler de benzer bir talepte bulundular. Biraz sonra görüşme yaparken bu konuyu da düşünürüz herhalde… Selim, hazır gelmişken İsmail Bey'den biraz bilgi almak gerektiğini düşünüyor olmalıydı:

- Gelirken İsmail Bey'le biraz Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'ndan bahsettik. Anladığım kadarıyla bu bakanlığın faaliyetleri ile ilgili bilgilerimiz çok az… Nasıl olsa emekli olalı uzun bir süre olmadığına göre, kendisinden bazı bilgiler alabiliriz herhalde. Ne dersiniz İsmail Bey?.. Misafir gülümsedi:

- Tabii ki. Bildiklerimi aktarmaktan memnuniyet duyarım. Önce teknik bazı bilgiler verelim. Türkiye Cumhuriyeti Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, sosyal hizmetler ve aile işlerinden sorumlu olup, Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak çalışan bir bakanlık. 2011 yılında Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı adıyla kurulmuş iken, 2018 yılında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile birleştirilerek "Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı" adını almıştı. Nisan 2021'de Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın kurulmasıyla da adı "Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı" olarak değiştirildi… İsmail Bey, nefeslenerek konuşmasını sürdürdü:

- Bakanlığın temel amacı, Aile bütünlüğünü korumak, güçlendirmek ve sosyal refahın arttırılması olarak belirlenmiş olup, Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, Şehit Yakınları ve Gaziler Genel Müdürlüğü, Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü gibi kuruluşlar da bakanlığın çatısı altında faaliyet göstermektedir… Mehmet, araya girerek:

- Yani bir anlamda insanımızın belirli kesimleri ile ilgili en ciddi hizmetlerin verildiği bir bakanlıktan bahsediyoruz...

Az bilinen hizmetler…

- Haklısınız. Tabii ancak, bakanlığın faaliyetlerinin sadece bir şekilde kendilerine dokunulan kişiler ve bunların yakınları tarafından biliniyor oluşu da işin dikkat çekici yönlerinden. İnsanımızın çoğu Türkiye'nin özellikle son 20 yılda ciddi bir sosyal devlet haline geldiğinin farkında bile değildir mesela. Türkiye'nin şu anda sosyal devlet olma konusunda birçok Avrupa ülkesini geride bıraktığını bile söyleyebiliriz hatta… Avrupa ülkelerinden bile ileride olma sözü, Remzi'yi meraklanmıştı:

- Nasıl yani?.. Sahiden bunun söyleyebilecek bir durumda mıyız?.. İsmail Bey, gülümseyerek:

- İddialı gibi gelebilir ama hakikaten böyle. Şimdi bazı örneklerle durumu açıklamaya çalışayım. Yoksulluk sebebiyle devlet korumasına alınması gereken çocukların ailelerine yönelik desteklerden başlayalım. Çocuğun ailesi yanında kalarak eğitim, sağlık gibi temel ihtiyaçlara ulaşmasını sağlamak için yapılan bu desteklerden bildiğin kadarıyla 2022 Ekim ayında 150 binden fazla çocuğumuz faydalanıyordu ve aylık ödenen yardım da çocuk başına 2.337 TL idi… Selim, mırıldanır gibi konuştu:

- Çok güzel bir faaliyet. Bunu bilmiyordum…

- Daha bilmediğimiz çok şey var. Bu iş bir yardım işi olduğu için yöneticilerimiz de sanırım çok fazla duyurma yanlısı değil. Ancak bunlardan faydalananlar ve yakınları biliyor. Yardıma muhtaç çocukların aileleri yanında kalmaları mümkün değilse koruyucu aile ya da evlat edindirme hizmeti devreye giriyor. Yine Ekim 2022'de koruyucu aile yanında olan çocukların sayısı 8.845. Bu da mümkün olmuyorsa kurum bakımı söz konusu oluyor. Son 20 yılda kurum bakımı konusunda ciddi gelişmeler var. Artık büyük ve koğuş tipi yapılar yerine ev tipi çocuk kuruluşları var. Bakanlık, şu anda 113 Çocuk Evleri Sitesi, 1.191 tekil çocuk evi ve suça sürüklenmiş veya suç mağduru çocuklara hizmet veren 65 ihtisaslaştırılmış çocuk evleri sitesinde toplam 13.715 çocuğa hizmet veriyor… Çayları yenileyen İhsan, yetimlerin koruma altında oluşuna sevinmişti:

- İyi ki geldiniz İsmail Bey. Bunları öğrenmemiz çok iyi oldu. Çünkü hakikaten bilmiyorduk. Anlattığınız kadarı bile göğüs kabartıcı şeyler…

- Bakanlığın çalışmalarının temelinde aile odaklı bir yaklaşım vardır. Çeşitli şekillerde ilgilenilen çocukların yüzde 90'ı ailesinin yanına döndürülür. Engelli hizmetlerinde de aile odaklı bir yaklaşım vardır ve engelli bireyin aile ortamında bakımı için destek sağlanır. Mümkün olmayacaksa kurum bakımı söz konusu olur. Engelli Evde Bakım Yardımı geçtiğimiz yıl kişi başı 3.336 TL. idi. Ve yine Ekim 2022'de bu hizmetten yararlananların sayısı 562 binden fazlaydı. Yine aynı dönemde 104'ü resmi ve 304'ü özel 408 bakım merkezinde 33.640 engelli bireye yatılı bakım hizmeti sunuluyordu. Bakanlığın 130 gündüz yaşam merkezinde de 1.533 engelliye hizmet sunuluyor…

Aşırı Sosyal Devlet!..

- Engelliler konusunda ciddi çalışmaları olan belediyeler de var. Mesela İstanbul Bağcılar Belediyesi'nin engellilere hizmet veren Feyzullah Kıyıklık Engelliler Sarayı diye bir yeri var. Orada yıllardır engellilere yönelik olarak efsane hizmetlerde bulunuluyor... Bu sözleri Musafa söylemişti.

- Doğrudur, Bağcılar'daki merkezin Avrupa'da bile benzeri yok diye biliyorum. Birçok başka belediyenin de benzer hizmetleri var. Bakanlığın aile odaklı yaklaşımı yaşlılarımız için de geçerli. Bakanlığa bağlı 168 huzurevinde 13.966 yaşlıya bakım hizmeti verilirken, 264 özel huzurevinde de 12.525 yaşlının bakım hizmeti alması sağlanıyor. Diğer kamu kuruluşları ile birlikte hizmet verilen yaşlı sayısı toplamda 28.280… Selim, araya girdi:

- Bir de sosyal hizmetler merkezleri var galiba?

- Evet, bakanlığın şu anda ülke genelinde 397 adet Sosyal Hizmet Merkezi var. 2023 sonunda bu sayının 410'a çıkarması hedefleniyor. Sosyal Hizmet Merkezlerinde görevli yaklaşık 13 bin 500 personelle vatandaşların sosyal hizmet ihtiyacı bizzat giderek ve yerinde incelenerek karşılanıyor. Sosyal hizmetlerin neler olduğuna geçmeden önce, sosyal yardımlarda elde edilen ilerlemeler yanında ülkemizin insani gelişmede çağ atladığını belirteyim. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) verilerine göre 2002'de "Orta İnsani Gelişme" seviyesinde olan ülkemiz 2009'den itibaren "Yüksek İnsani Gelişme", 2019'da açıklanan verilere göre de "Çok Yüksek İnsani Gelişme" seviyesine yükselmiş durumda... Selim gülerek:

- Birileri bunun tam aksini söylüyor oysa!..

- O birilerine kalsa yandık bittik zaten. İnsani gelişmedeki ilerlemenin kriteri olan ve ülkemizin son 30 yılda yüzde 40 artış kaydettiğini ortaya koyan İnsani Gelişme Endeksinde, 2002 yılında 96. Sırada iken, 2021'de 48. sıraya yükseldik. Ülkemizde sosyal yardımlara ayrılan kaynak ve bunların GSYH'ye oranı sürekli artmakta. 2002'de sosyal yardımların GSYH'ye oranı yüzde 0,38 iken 2021 yılında yüzde 1,36'a yükselmiş, mesela... İhsan, atıldı:

- Bu dört misli artış demek!..

- Tabii. 2002'de 1,3 milyar TL olan sosyal yardımlar, 2021'de 97,8 milyar TL'yi bulmuş. İhtiyaç sahiplerine 2002-2022 arasında yapılan toplam sosyal yardım 578 Milyar TL. 2002'de 1 milyon hanedeki 3 milyon kişi sosyal yardımdan faydalanırken, 2021'de 5 milyon 903 bin hanedeki 22 milyon 832 bin kişi sosyal yardım almış. Bu rakamda Kovid salgınının da etkisi var tabii. Bu süreçte sosyal yardımların bütçedeki payı yaklaşık 5 katına çıkmış ve 2002'de yüzde 1,19 olan oran 2021'de yüzde 6,11'e yükselmiş. Dünya Bankası araştırmalarına göre günlük harcaması 6,85 doların altındaki nüfus oranımız 2002'de yüzde 38,8 iken 2019'da yüzde 12,6'ya gerilemiş… Duydukları Remzi'yi memnun etmişti:

- Desenize biz ciddi manada bir sosyal devletmişiz!.. Selim, muzip bir ifadeyle:

- Hatta aşırı sosyal devlet olduğumuz bile söylenebilir!.. Gülüşürlerken saatine bakan İsmail Bey:

- Sohbet ederken vakit epey ilerlemiş. Buluşma saatimiz gelmiş nerdeyse. Bir iki noktanın daha altını çizip biz müsaade isteyelim. İnşallah ev işimiz olur da ileride daha sık buluşur sohbet ederiz… Bakanlığın hakikaten göğüs kabartıcı birçok faaliyeti var ve benim aktarabildiklerim sadece bir kısmı. Bütün bunları yok farz eden ve bizi bunlardan mahrum etmeye çalışan birileri olduğu da bir vakıa. Bize düşen ise, sahip olduklarımızın değerini bilmek ve bunları bize sağlayıp daha da iyisini yapmaya çalışan Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan ve ekibine destek olmak…