BURHANETTİN DURAN

Dünya siyaseti yeni jeopolitik dönüşümlere sahne oluyor. BM başta olmak üzere uluslararası kurumların güvenlik ve barış üretmekte giderek zayıflaması bütün ülkeleri yeni çözümlere, işbirliklerine ve rekabetlere hazırlıyor.
Pandemi ve Ukrayna'daki savaş ile hızlanan büyük güç rekabeti yeni hamleleri ve projeleri gün yüzüne çıkarıyor. Rusya karşısında Batı ittifakı dayanışması, ABD'nin Çin'i sınırlandırmak için Asya-Pasifik'te ikili, üçlü yeni işbirlikleri oluşturması, BRICS'e altı üyenin kabulü, AB'nin genişlemeyi yeniden gündeme alması ve Ortadoğu'daki normalleşme süreçleri küresel diplomatik dinamizmin sadece birkaç ana başlığı.
Yükselen ve bölgesel güçler uluslararası konumunu yeniden değerlendiriyor ve kendine özgü "stratejik otonomi" perspektifi geliştiriyor. Britanya, Almanya, Fransa, Brezilya, Hindistan ve Türkiye örnek olarak verilebilir.
Böylece tedarik zincirlerini ve enerjiyi içeren projeler daha çok gündem oluyor. Çin'in daha erken dönemde başlattığı Kuşak Yol Projesi ve Yeni Delhi'de G20 Zirvesi'nde ilan edilen Hindistan-Ortadoğu-Avrupa koridoru buna iki örnek.

***

İşte böyle bir uluslararası ortamın geldiğini en erken okuyan aktörlerden birisi olarak Türkiye, birçok tecrübeden sonra kendi "stratejik otonomi" çerçevesini belirledi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın 2023 seçim beyannamesinde vurguladığı "Türkiye Ekseni" kavramlaştırmasının özü budur.
Türkiye önce pro-aktif bir güvenlik anlayışıyla hem terör örgütleri ile mücadelesine ağırlık verdi hem de milli çıkarları için gerekirse sert güç kullandı. 2016 sonrasındaki askeri operasyonlar (Suriye, Irak, Libya ve Doğu Akdeniz) buna örnek. Daha sonra ise 2020 sonrası yürüttüğü normalleşme ile kazanımlarını konsolide etti, maliyetleri azalttı. Böylece Türkiye, uluslararası sistemde yeniden konumlandı.

***

Bu yeni konum, Batı İttifakı içerisinde ancak Doğu ile mümkün olduğu ölçüde kendi ilişkilerini çeşitlendirerek geliştiren bir çizgi.
Rusya, Çin ve diğer ülkelerle ilişkilerini ezber blok politikalarına mahkûm etmeyen, özgüvenli bir yaklaşımı içeriyor.
Türkiye, bu reel yaklaşıma PKK ve FETÖ ile mücadelede Türkiye'nin hayati çıkarlarını görmezden gelen ABD ve AB olgusu ile yüzleşerek vardı.
Rusya'yı ve bölgesel güçleri rekabet ve işbirliği denkleminde dengeleyerek geldi. Zengezur koridoru, Orta Koridor, Türkiye-Irak Kalkınma Yolu, İsrail ile bölgesel enerji işbirliği ve hatta Yunanistan ile normalleşmenin ortak lojistik geleceğe dönüşmesi gibi proje ve arayışlar hep aynı diplomatik dinamizmin ürünleri.
Uluslararası siyaset bir "geçiş ve yeniden dengelenme" döneminde. Türkiye hem Batı'ya hem Doğu'ya, hem Kuzey'e hem de Güney'e ait bir ülke olarak mevcut küresel belirsizliklerin ve rekabetlerin etkilerini yönetebilecek durumda. Fırsatları için de yüksek bir diplomatik dinamizme sahip.