CANLI YAYIN
Yabancı uzmanlar değerlendirdi: İngiltere ikiye bölünürdü! Türkiye'deki depremin eşi benzeri yok
University College London'da araştırma görevlisi olarak çalışan sismolog Stephen Hicks, Kahramanmaraş merkezli depremin Britanya Adası'nda yaşanması halinde Birmingham, Manchester, Sheffield ve Bristol gibi şehirlerin "dümdüz" olacağını söyledi. Öte yandan ABD'li sismolog Profesör Harold Tobin, "24 saatten kısa bir süre içinde bu kadar büyük iki deprem, eşi benzeri görülmemiş bir olay" ifadelerini kullandı. Kahramanmaraş merkezli depremlerin, meydana geldiği fay sistemi üzerinde daha önce tespit edilenlerden daha büyük olması açısından "olağan dışı" olduğunu belirtti.
Türkiye tüm hızıyla yaralarını sarmaya devam ederken dünyaca ünlü deprem uzmanlarından gelen açıklamalar Kahramanmaraş merkezli 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki depremlerin yıkıcılığını bir kez daha gözler önüne serdi.
İtalya Ulusal Jeofizik ve Volkanoloji Enstitüsü Başkanı Prof. Carlo Doglioni, depremlerle birlikte ilk tahminlerine göre Anadolu levhasının 3 metre kadar kaydığını ancak bunun artabileceğini belirtti.
Uydu verileri elde edildiğinde bunun netleşeceğini ifade etti.
İtalya'da 2016'da yaşanan Amatrice depremini hatırlatan Doglioni, buradaki enerjinin 130 kat daha fazla olduğunu vurguladı.
"İNGİLTERE İKİYE BÖLÜNÜRDÜ"
İngiliz deprem uzmanı Stephen Hicks, yaşanan depremi kendi ülkesiyle kıyasladı.
Hicks, "Size Türkiye'deki depremin büyüklüğü hakkında bir fikir vermesi için, USGS ShakeMap'i Britanya Adaları'nın üzerine yerleştirirsek, fay, Severn Halici'nden Humber Halici'ne kadar kırılırdı." dedi.
İngiliz sismolog Hicks, "İngiltere'nin büyük bir kısmı en azından yoğunluk seviyesi 7'nin olduğunu görecekti. Birmingham, Manchester, Sheffield ve Bristol gibi şehirler harap olacak ve neredeyse dümdüz olacaktı." ifadelerini kullandı.
Hicks, "Binalarımız bu kadar şiddetli sarsıntıya dayanamaz. İngiltere, fermuarın açılmasıyla esasen ikiye bölünmüş olacaktı" diye konuştu.
"BAŞKA ÖRNEĞİ YOK"
ABD'li sismolog Profesör Harold Tobin, Türkiye'yi sarsan 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki depremleri değerlendirdi.
Türkiye'nin depreme en yatkın ülkelerden biri olduğunu hatırlatan Tobin, "Bunlar, sadece Türkiye'de son yıllarda yaşadığımız en büyük deprem değil, dünyada da son yüzyılda ya da daha uzun süredir meskûn bölgelerde yaşanan en büyük deprem." dedi.
ABD'li sismolog Tobin, "24 saatten kısa bir süre içinde bu kadar büyük iki deprem neredeyse eşi benzeri görülmemiş bir olay. Sismolojik aletlerin icadından bu yana böyle bir olay görmedik" diye konuştu.
"SIRADIŞI BİR DEPREM YAŞADIK"
Öte yandan, Kocaeli Üniversitesi Jeofizik Profesörü Şerif Barış, Kahramanmaraş'ın Pazarcık ilçesinde 7.7'lik büyük bir depremden kısa süre sonra Elbistan ilçesinde 7.6'lık ikinci bir deprem olmasının büyük bir sürpriz olduğunu belirterek, "Bu Türkiye'de bir ilkti, çünkü dünyada da çok görülen bir şey değil. Bu deprem sıradışıydı" dedi.
Barış, "Kahramanmaraş depremlerinde, 7.2 büyüklüğündeki 1995 Kobe, 2017 Kumamoto depremlerinin yaklaşık 10 katı fazla enerji çıkmıştır" ifadelerini kullandı.
"MEYDANA GELEN BİRÇOK DEPREMDEN DAHA KARMAŞIK"
New York'taki Cornell Üniversitesi Jeoloji bölümünde deprem araştırmaları yapan Hubbard, "(ABD'deki ölçümlere göre) 7,8'in ardından 7,5'lik depremin takip etmesi şaşırtıcıydı. Bu, bir tür tetikleme olabilir. Çok yaygın görülen bir durum değil ve eminim ki çok daha zarar vericiydi." ifadelerini kullandı.
20 yıldır dünyanın çeşitli bölgelerindeki depremleri araştırdığını belirten Hubbard, Türkiye'nin güneyinde yaşanan depremlerin, "meydana gelen birçok depremden daha karmaşık" olduğunu söyleyerek "Pek çok farklı fay kopmuş gibi görünüyor ve sonra herkesin dikkatini çektiğini düşündüğüm şey, mutlak yıkım." dedi.
ABD'li akademisyen, "Binaların yıkılışının görüntüleri o kadar trajik ki... Ve bu, eski depremlere göre çok benzersiz kalıyor. Dolayısıyla yıkımın boyutu ile yıkımın görünürlüğünün birleşimi gerçekten ama gerçekten şoke edici." diye konuştu.
"OLAĞAN DIŞI"
Türkiye'de 10 ilde 13 milyondan fazla insanı etkileyen depremle ilgili duygularını ifade eden Judith Hubbard, bu konudaki şaşkınlığını ve üzüntüsünü şu sözlerle aktardı:
"Türkiye'de deprem olduğunu ilkin yanlış duymuşum. 6,7 büyüklüğünde olduğunu duydum ve ilk düşüncem, 'Oh, hayır, 6,7 büyüklüğünde ve Türkiye'ye oldukça zarar verici olabilir' şeklindeydi ama sonra internete baktığımda bunun sadece bir artçı sarsıntı olduğunu gördüm. Gerçek depremin 7,8 büyüklüğünde olduğunu anlayınca yıkıldım."
Hubbard, Türkiye ile Suriye'de de büyük yıkıma ve can kaybına sebep olan depremin tektonik bir deprem olduğunu, Arap levhasının kuzeye doğru hareket etmesiyle Türkiye'deki farklı yer altı tabakalarını da harekete geçirdiğini söyledi.
Akademisyen Hubbard, "Bu depremin olağan dışı olduğunu düşünebilirsiniz. Çünkü 7,8 ölçeğinde bir büyüklük, bu fay sistemi üzerinde daha önce tespit edilenlerin hepsinden daha büyüktür." tespitinde bulundu.
"SARSINTI NE KADAR UZUN SÜRERSE O KADAR FAZLA HASAR GÖRÜRSÜNÜZ"
Türkiye'deki son depremin çok derinde olmadığından dolayı, "sığ bir deprem" olarak adlandıran Doç. Dr. Hubbard, "Sığ depremler daha kötüdür. Çünkü burada insanlar kaymaya ve sallanmaya daha yakındır. Depremin kendisi yaklaşık 75 saniye sürdü. Sarsıntı muhtemelen çok daha uzun sürdü. Çünkü zemin hala ilk kırılmaya tepki veriyor." değerlendirmesini yaptı.
Böyle bir depremin çok daha zarar verici olduğunu ve hasarın boyutunu etkilediğini belirten Hubbard, "Sarsıntı ne kadar uzun sürerse o kadar fazla hasar görürsünüz." dedi.
Depremin merkez noktasının yerleşim yerinin (Pazarcık) hemen yanında olmasının, son derece yıkıcı etki oluşturduğunu belirten ABD'li akademisyen, meydana gelen yüzlerce artçı deprem hakkında şunları söyledi:
"Artçı sarsıntılar depremlerden sonra olan normal bir şeydir ve bunun nedeni zeminin kaymasıyla bölgedeki tüm fayların aniden yeni bir şekilde gerilmesidir ve böylece kendi küçük depremlerini yaparak bu strese yanıt verirler ama burada bir değil, iki büyük fayı kıran iki büyük deprem olduğu için daha fazla artçı şok olabilir ve sonuç olarak artçı şok miktarını iki katına çıkarır."
Judith Hubbard, Türkiye'de yıkıcı bir depremle yüzleşen bölgenin bundan sonra da güvende olduğunun söylenemeyeceğine vurgu yaparak "Depremden sonraki zaman, başka bir deprem olma ihtimalinin en yüksek olduğu zamandır. Fayın etrafındaki bölgeler artık ekstra stres altındadır ve bence Türkiye muhtemelen özellikle Kuzey Anadolu Fay Hattı'nın durumu nedeniyle bu riskin farkında." ifadelerini kullandı.
"DEPREMLER KAÇINILMAZDIR, ONLARI DURDURAMAZSINIZ"
Güney Asya'dan ABD'ye, dünyanın çeşitli bölgelerinde yer hareketlerini gözlemleyen Judith Hubbard, depremlerin öngörülemez olduğunu şu sözlerle açıkladı:
"Depremler kaçınılmazdır. Onları durduramazsınız ve biz onları tahmin bile edemeyiz. Ancak onlar hakkında bilgi edinebilir ve ne kadar büyük olabileceklerini ve etkilerinin ne olacağını öğrenebiliriz. Hangi yerlerin, diğerlerinden daha yüksek risk altında olduğunu öğrenebiliriz ve bu gibi araçlarla daha güvenli hale gelebiliriz."
Yer bilimcilerin, deprem araştırmaları yaparken Türkiye'yi bir ders kitabı gibi gördüklerini belirten ABD'li akademisyen Hubbard, "Çünkü gerçekten büyüleyici bir tektonik ortam. Arap levhası kuzeye, Avrasya'ya çarpıyor ve Türkiye'de, Himalaya'da, İran'da ya da Alpler'de gördüğümüz gibi dev dağlar inşa etmek yerine, ekstrüzyon tektoniği denen bir şey var; bu da bu iki fay sisteminin Kuzey Anadolu'da birbirlerine göre bir açı geliştirdiği anlamına geliyor. Türkiye'nin doğusu, batısı sıkışıp gidiyor." dedi.
Son olarak, depremlerdeki can ve mal kayıplarının artmasına ilişkin konuşan Hubbard, dünyada eskisinden daha fazla insan olduğu için, kıyı şeritleri ve fay hatları gibi tehlikeye açık bölgelerde yoğunlaşan toplulukların, doğal afet durumunda eskiye nazaran daha büyük zarar uğradığına, aksi takdirde dünyanın durumumun tektonik olarak eskisinden farklı olmadığına atıfta bulundu.
"DOĞU ANADOLU FAY SİSTEMİNDE BU BÜYÜKLÜKTE BİR DEPREM MEYDANA GELMEDİ"
Hubbard, 7,8'lik depremlerin sık sık görüldüğünü ve Türkiye'de de bu büyüklükte depremlerin daha önce olduğunu belirterek "Ancak aynı fay üzerinde ve kırılan Doğu Anadolu fay sisteminde bu büyüklükte bir deprem meydana gelmedi." diye konuştu.
Türkiye'de depreme maruz kalmamış binalar olduğunun altını çizen Hubbard, özellikle fayların sarsıldığı bir dönemde buna tepki olarak daha fazla deprem olma riskinin de bulunduğunu aktardı.
Hubbard, 1930 ile 1960'lı yıllar arasında Kuzey Anadolu fay hattında depremlerin birbirini tetiklediğini anımsatarak net olarak bilinemese de güneyde de bunun olabileceğini ifade etti.
Levhaların hareketiyle fay hatlarının etkilendiğine değinen Hubbard, bugüne kadar yapılan saha araştırmalarında fayın bazı kısımlarında 3 metre civarında bir kayma olduğunun tespit edildiğini dile getirdi.
Hubbard, normalde bulunan fay hattına göre depremlerin 2 ile 8 metre arasında bir kaymaya sebep olabileceğini kaydederek "Bu (3 metre), 7,8'lik bir deprem için normal bir değer. Şu ana kadar kaydedilen en büyük değer 50 metreydi ancak bu 2011'de Japonya'da su altında meydana gelmişti ve hiçbir insan tarafından tecrübe edilmemişti. 2008'de Çin'de gerçekleşen 7,9'luk depremde ise 8 ila 10 metre arasında bir ölçüm yapılmıştı." ifadelerini kullandı.
Japonya, Çin veya ABD'nin California eyaletindeki bina yapılarının Türkiye'ye uygun olmayabileceğini söyleyen Hubbard, "Binalar ve gelenekler farklı. Buna göre çalışmalı ve bu trajediyi anlayabilmeliyiz." dedi.
Deprem uzmanı akademisyen, Türkiye'deki depremin ardından Twitter'da, "7,8 büyüklüğünde bir depremde ortalama 5 metre kayma olabilir. Yani bugünkü deprem yaklaşık 300 yıllık sürece yayılmış bir gerilmeye dayanıyor." şeklinde değerlendirme yapmıştı.
GÜNÜN MANŞETLERİ İÇİN TIKLAYIN
