Küresel petrol piyasasında çalkantılar

Küresel petrol piyasasındaki gelişmeler, petrol ithal etmek durumunda olan ülkeleri sanki petrol ihraç eden ülkelerden daha fazla yakından ilgilendiriyor algısı hakimdir. Oysa, önemli sayıda petrol ihraç eden ülke için petrol ve doğalgaz ihracat gelirleri aynı zamanda ülke ekonomisi için önemli bir bütçe geliri kalemi anlamına da gelmektedir. Nitekim, 2023 yılının ilk 7 ayında gerçekleştirdiği petrol ve doğalgaz ihracatında yüzde 41,4 daralma yaşayan Rusya'nın 43,4 milyar dolara gerileyen fosil yakıt gelirleri nedeniyle, aynı dönemde kamu bütçe açığı da 29 milyar dolara yükselmiş durumda.
Nitekim, OPEC + ülkeleri petrol fiyatı ve gelirini arttırma çözümünü üretim kısıtlamasında buldu. Temmuz ayından bu yana, OPEC+ ülkeleri, karar verdikleri üretim kısma taahhütlerine harfi harfine uymaları bir yana, Suudi Arabistan'ın üretim kısma sürecini ağustos ayına da uzatması, küresel petrol piyasalarında yukarı yönde fiyat baskısının ağustos ayında da devam edeceğini gösteriyor. Rusya ağustos ayında günlük üretimi 500 bin varil kısmaya devam ederken, Suudi Arabistan da 1 milyon varillik kısma kararını sürdürecek. Uluslararası uzman kuruluşlar tarafından takip edilen gemi izleme verilerine göre, Rusya'nın Baltık ve Karadeniz limanlarından deniz yoluyla taşınan ham petrol akışı, temmuz ayının ilk üç haftası sonunda son 7 ayın en düşük seviyesine gerilemişti.
Oysa, ABD Enerji Enformasyon İdaresi (EIA), geçtiğimiz mart ayındaki küresel petrol stoklarındaki artışı gerekçe göstererek 2023'e ilişkin petrol fiyatı tahminini aşağı yönlü revize etmiş, 2023 için brent türü ham petrolün ortalama varil fiyatını 82,95 dolar olacağını tahmin etmişti. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) bünyesinde çalışmalarını yürüten Uluslararası Enerji Ajansı'nın (IEA) petrole yönelik önemli uyarılar içeren son raporu ise, yılın il 3 ayında yapılan tüm tahminlerin anlamını yitirdiğine, OPEC+ ülkelerinin arz kesintilerinin bu yılın kalanında stokları tüketebileceğine ve fiyatları daha da arttırabileceğine işaret ediyor.
Temmuz ayında küresel arz azalırken, küresel talep artışı, geçen hafta brent petrol 88 doların üstüne çıktı. Bu hafta ise 84 doların altında seyrediyor. IEA'nın analizleri, önümüzdeki sonbaharda da petrol fiyatlarının yüksek seyretme olasılığının hayli güçlü olduğunu gösteriyor. IEA, OPEC+ ülkelerinin arzı kısma hedeflerini ısrarla korumaları halinde, petrol stoklarında bu çeyrekte günde 2,2 milyon varil, yılın son çeyreğinde ise günde 1,2 milyon varil azalma olabileceğini öngörmekte. Bu durum doğal olarak petrol fiyatlarını daha da arttırma riskini beraberinde getirmekte. IEA'ya göre, Çin'in ekonomik aktiviteyi canlandıracak son kararları ve öngörülenden iyi seyreden küresel büyüme verilerinin tetikleyebileceği ve son zamanların rekor seviyesine taşıyabileceği küresel petrol talep artışı ile, OPEC+ arz kesintilerinin artarak sürmesinin sadece 2023 değil, 2024'de deküresel petrol fiyatlarının yüksek seyretmesi olasılığı, riski artacak.
IEA, gerek yaz döneminde hava yolculuğunun, gerek enerji üretiminde petrol kullanımının, gerekse de küresel petrol talebinin tek başına yüzde 70'ini temsil eden Çin'in petrokimya faaliyetlerinin yoğunlaşması olasılığının küresel talebi 2023'te günde 2,2 milyon varil arttırmasını beklerken, OPEC de günde 2,44 milyon varil artış öngörmekte. IEA bu yıl talebin günlük ortalama 102,2 milyon varil olmasını beklemekte. Gerek 2023 sonbaharı, gerekse de 2024, küresel ekonomi-politik belirsizliklerin ışığında, petrol fiyatları açısından hayli çalkantılı geçecek gözüküyor.