ABD’de ‘federal kriz’ ve ‘bankacılık krizi’ dersleri

ABD ekonomisine yönelik gündem bu ara iki önemli başlık üzerine yoğunlaşmış durumda. Bunlardan ilki ABD Kongresi tarafından 'Federal Borçlanma Tavanı'nın yükseltilip yükseltilmeyeceği meselesi. İkinci başlık ise, banka iflasları. İlk başlığa yönelik olarak, eski FED Başkanı, bugün ABD Hazine Bakanı olan Janet Yellen'in uyarıları önemli. Bakan Yellen, ABD Kongresi üyelerine gönderdiği mektupta ve yaptığı açıklamalarda, Kongre'nin borçlanma limitini yükseltmemesi ya da askıya almaması halinde ülkenin nakit sıkıntısına düşebileceği uyarısını yinelemekte. Bu nedenle, Kongre'yi en acil şekilde harekete geçmesi çağrısında bulunuyor. Bunun yanı sıra, Yellen Kongre üyelerine, her defasında son dakikaya bırakılan 'Borç Tavanı' limit yükseltmelerin, piyasalarda ABD ekonomisine ve ABD Doları'na duyulan güvene ciddi zarar verebildiği uyarısında bulunuyor.
Tüm bu tartışmalardan çıkarılabilecek derslerden ilki, ABD'nin uluslararası ekonomik teşkilatlarda, bilhassa önde gelen gelişmekte olan ekonomilerin kamu mali disiplinine, bütçe dengesine ve kamu borçlanmasına yönelik uyarılara en fazla desteği veren ülke iken, kendi ekonomisi için federal bütçe disiplini, borçlanma disiplini ve 'mali kural' konusunda neden gereken adımları atmadığı. Önde gelen gelişmekte olan ülkelere IMF tarafından 'mali kural' konusunda yapılan baskıları alkışlayan ABD'nin kendisi mali kural konusunda gereken adımları atsa, sürekli olarak Federal borçlanma limitine ulaşıldıkça, federal devletin daha fazla borç para alamaması anlamına gelen tartışmaları sonlandırır. ABD'nin şu an için federal borçlanma tavanı, limiti 31,4 trilyon dolar.
Borçlanma limiti, ABD'nin Sovyetler ile silahlanma ve uzay savaşı ve Vietnam Savaşı gibi gerekçeler başta olmak üzere, 1960'tan bugüne kadar tam 78 kere artırıldı. Ve, her defasında Kongre'de federal borçlanma limiti dolduğunda, doğal olarak bu durum muhalefet tarafından siyasi pazarlık konusuna dönüşüyor. Nitekim, Cumhuriyetçiler, Biden yönetiminin gündemindeki öğrenci kredisi affı, yeşil enerji vergi indirimi gibi başlıklarda geri adım atılmasını istiyorlar. Büyük şirketler de Cumhuriyetçiler lehine lobi yapmakta. Doğal olarak, Başkan Biden ve Demokratlar da bu talepleri tartışmaya açmayı kabul etmiyor. Ancak, uzmanlar bu sorun halledilmez ise, ABD ekonomisinin resesyona girebileceğini ve borç limitinin dolması halinde, memurların ve askerlerin maaşlarının ödenmesinde dahi sıkıntıya düşülebileceğini hatırlatıyorlar. ABD ekonomisi için bir süredir gündeme gelen bu tartışma ayrıca bir 'prestij' tartışmasına da dönmüş durumda.
Gelelim ABD Merkez Bankası'nın (FED) Silikon Vadisi Bankası'nın (SVB) iflasından çıkardığı derslere. İlk ders, bankanın kendisinin kurum içi likidite stres testlerinde başarısız olması. 2. ders, 2018'de bankacılık düzenlemelerinde deregülasyona gidilmesiyle FED'deki kültürün değişmesi ve bu değişimin denetimlerin daha gevşek ilerlemesine sebep olması. 3. ders, 2022'de SVB'nin reeskont penceresinde borçlanma kapasitesini test edememesi. 4. ders ve hata, FED denetçilerinin, yine 2022'de SVB'nin faiz oranı riskini incelemeyi, başka denetimlere öncelik vererek 2023'ün üçüncü çeyreğine ertelemeleri. 5. ders, FED'in denetçi sayısının 2016 ile 2022 arasında yüzde 3 azalmış olması; buna karşılık, ABD bankacılık sektöründe varlık büyümesinin yüzde 37 artması ve FED'in bölgesel bankacılık denetleme kaynaklarının yetersiz olduğunun anlaşılması. FED'in bankaların faiz oranı riskini ve yatırım portföyünü incelemekle tek bir uzman görevlendirilmiş olması başlı başına bir ders. 6. ders, SVB'nin yönetim ve denetim mekanizmasında iyileştirmeler yapılması gerektiğine dair erken işaretlere rağmen, SVB'nin ancak 2022 Ağustos ayında "yetersiz" seviyesine indirilmesi. First Republic Bank'ın iflası da ayrı bir ders. Bakalım, Amerikan ekonomisinin anlı şanlı kuruluşları bu derslerden ne tür sonuçlar çıkaracak?