Avrupa’nın ‘ucuz enerji’ iş modeli çöktü

Avrupa son 45-50 yılın en zorlu sınamalarından geçiyor. Öyle bir sınama ki, hükümetleri hane halkına mı, yoksa sanayiye mi enerji versin, zorlu seçimlerle karşı karşıya bırakma olasılığı bile gündeme geldi. Bugün için, olumlu bir tablo olarak, kapsamlı bir enerji ve gıda krizi henüz ortalarda yok. Bununla birlikte, bugün Avrupa'nın tüm kanaat önderleri ve düşünce kuruluşları, sektör STK'ları tarafından gündeme getirilen başlıklar ve tartışmalar esasen ciddi bir kriz riskine işaret eden 2023 sonbaharı ve 2024 kışı için öne çıkarılıyor. Bugün için 'taze' tutulan kriz algısı, aslında Avrupa genelinde hane halkını ve reel sektörü ciddi bir 'enerji tasarrufu'na yönlendirmek adına farkındalık amaçlı kullanılmakta. Çünkü, tasarruf çabalarında başarı olunur ve 2023 yaz başına doğalgaz depolarının yüzde 30 ve üzerinde dolu girilmesi hedefi başarılır ise, 2023 sonbaharı ve 2024 kışını yönetmek daha kolay olacak.
OECD çatısı altındaki Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) geçtiğimiz günlerde Avrupa Birliği (AB) Komisyonu ile gerçekleştirdikleri toplantıda, Avrupa'nın 2023 kışını etkin yönetmesi suretiyle, esas 2024 kışının yönetimi için 4 önemli adım önerdi. Birinci adım enerji verimliliğini katlayacak her türlü tedbirin gecikmeksizin hayata geçirilmesi. Binaların izolasyonundan, ısı pompalarını devreye almaya kadar her türlü imkanın seferber edilmesinden söz ediyoruz. Isı pompaları ısıtma, soğutma ve sıcak su kullanımının tek bir cihazda toplanmasını sağlamasının yanı sıra, enerjiyi sadece havadan değil, toprak ve sudan da alarak ciddi bir enerji verimliliği sıçramasına sebep oluyor. IEA'nın ikinci önerisi, daha yoğun bir şekilde yenilenebilir enerji kapasitesini arttıracak yatırımların hızlandırılması; yeni yenilenebilir enerji yatırımlarına yönelik desteğin arttırılması.
Üçüncü adım, Fransa'nın 15 yıl önce başlattığı bir süreci tüm Avrupa'ya yaymak. O da, binaların ısıtılmasını elektrikle sağlamak. Yani, doğalgaz ile binaların ısınmasını hızla azalatmak, hatta sonlandırmak. Fransa 15 yıl öncesinden başlayarak, hane halkını binalarını, evlerini yalıtmaya, izolasyona; aynı zamanda da, evlerini elektrikli kaloriferler, yerden ısıtma sistemleri ve iklimlendirme sistemleri ile ısıtmaya ciddi teşvikler vererek yönlendirmiş. Bugün, 15 yıllık yalıtım ve ısınmak için elektrik kullanımı hamlesi ile, Fransa Almanya ile mukayese edilmeyecek kadar ciddi bir rahatlıkla doğalgaz krizini daha esnek, daha alan oluşturmuş olarak yönetebiliyor. IEA, şimdi bu hamleyi, hem yalıtımı, hem de elektrikle binaların ısınmasını tüm Avrupa için öneriyor. Bu da, tüm yenilenebilir enerji projelerinin yanı sıra, nükleer enerji projelerinin ciddi manada önünün açılması gerektiğini gerçeğini tekrar önceliklendiriyor.
IEA'nın önerdiği son adım ise, hükümetlerin hane halkını ve reel sektörü, enerji tüketicilerini daha akıllı, daha efektif, ciddi enerji tasarruflarına teşvik edecek isabetli yönlendirmeler yapması. AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen'in çarşamba günkü açıklamaları, 'Avrupa için ucuz enerji döneminin bittiği' yönündeki ifadeleri, Avrupa halkını gerçeklerle yüzleştirerek, enerji verimliliği ve tasarrufu alanında daha iddialı adımların atılmasını tetiklemeyi hedefliyor. Von der Leyen, son 8 ayda boru hatlarından gelen Rus doğalgazın yüzde 80 azaldığını, Avrupa endüstrisi için Rus doğalgazı sayesinde 'ucuz enerji tedariki' iş modelinin bir daha geri dönmeyecek şekilde sonlandığını hatırlatıyor. Von der Leyen, Avrupa endüstrisi ve KOBİ'ler için tek sürdürülebilir enerji tedariki ve enerji maliyeti modelinin daha yoğun yenilenebilir enerji olduğunu ve 'yeşil enerji dönüşümü' olduğunu vurguluyor. Rus doğalgazı devreden çıktıktan sonra, daha yüksek fosil yakıt maliyetleri ile yüz yüze kalan Avrupa sanayisi, bu süreci ancak daha ciddi enerji verimliliği ve tasarruf ile aşabilecek.