Küresel kripto dünyası ve sorum(suz)luluklar

'Hipersonik dijitallaşme' 21. Yüzyıl'ın en belirgin megatrendi olduğunda ve Y ile Z Kuşağının itmesiyle, akıllı cihazlarla örülü 'mobil' bir dünyaya geçilmesiyle birlikte, hem günlük hayatta, hem de iş yaşamında finansal işlemlerin de 'dijitalleşme'si kaçınılmazdı. Finans teknolojileri (FinTech) alanındaki hızlı gelişmeler, bu alanda yazılım ve donanım geliştiren startup firmalar, büyük teknoloji şirketleri, küresel ve yerel dijital ödeme sistemlerinden dijital paralara, blokzincir teknolojilerinden kripto paralara, yepyeni bir dünya oluşturdular.
Dünyanın önde gelen merkez bankaları, ülkelerin para ve maliye politikası uygulamalarından sorumlu kamu otoritesi kurumları, başlangıçta söz konusu gelişmelere 'mesafeli' durmayı tercih etseler de, kimi tanınmış iktisatçılar fintech alanındaki adımları, 'kripto para' dünyasındaki gelişmeleri eleştirmiş; hatta, küçümsemiş olsalar da, bugün gelinen nokta önde gelen tüm merkez bankalarınca dijital para ve blokzincir teknolojilerinin hızla geliştirildiği noktalara bizi getirdi. Fintech ve kripto para alanında, kamu otoritesinin adımları, düzenlemeleri ve atılımları, tüm ekosistemin yeterince tanımlanması vazgeçilmez bir durum.
Çünkü, gölgede veya 'gri alan'da pek çok konu başlığı bırakmanın, hane halkının tasarruflarının korunması ve sisteme duyulan güven açısından ne kadar kritik önemde olduğu bugün artık tartışılmıyor. Bunun son ve çarpıcı örneği Batan kripto para borsası FTX'in ortaya koyduğu sonuçlar. John J. Ray III, kamu otoritesi adına, bu tür iflas süreçleri gündeme geldiğinde, kamu yararına sürecin en iyi şekilde yönetilmesi için görev üstlenen tanınmış bir ismi. Meraklıları, John J. Ray III'ü 2001'de büyük bir skandalla iflas eden enerji şirketi Enron'un iflas sürecini de yönetmesinden hatırlayacaktır.
Ray'ın, üstlendiği FTX kripto para borsasının iflas sürecine yönelik olarak, ilk yorumu 'tarihte görülmemiş türden' bir iflas skandalı yaşandığı tespiti oldu. FTX'in iflas başvurusu için belgeleri sunan Ray'in yorumu, kariyeri boyunca böylesine tümden çökmüş bir kurumsal yönetim anlayışı görmediği yönünde. Mahkemeye sunulan belgeler, şirketin parasıyla çalışanlara ve danışmanlara, kayıtlara geçirilmeden, evler alındığı gösteriyor. Belgeler, aynı zamanda FTX'ten alacağı olan şahıs ve kurum sayısının 1 milyonun üzerinde olabileceğine de işaret ediyor. Şirket bir grup tecrübesiz ve yetkinliği olmayan insanın yönetiminde, yeterlilikten hayli uzak yönetim ve denetim sistemleriyle bile bile iflasa sürüklenmiş.
Johh Ray, müşterilerin dijital varlıklarının usulsüz kullanımını gizlemek için özel yazılımlar kullanıldığını, bu varlıkların kayıtlarının doğru bir şekilde tutulmadığı ve yeterli güvenlik de sağlanmadığını vurgulamakta. İngiltere Merkez Bankası (BoE), FTX'in batışı ekonomiye zarar verecek seviyede olmasa da, kripto para dünyasına yönelik daha fazla düzenleme yapılmasının ivedi olduğunu vurgulamakta. Uzmanlar, kripto para borsalarının yüzde 42'sinin bugüne kadar 'hiçbir iz bırakmadan yok olduğunu' hatırlatıyor. Bu nedenle, kripto para dünyasında 'sorumluluklar' ve 'sorumsuzluklar' acilen gözden geçirilmeli.