Küresel ekonomik sistemde hava ‘hayli’ ağır

Küresel Sistem'in birbirinden önemli kurumları, çok önemli başlıklara orta ve uzun vadeli çözüm ve cevaplar oluşturmaya çalışıyorlar. Ancak, iki 'siyah kuğu', küresel pandemi ve Rusya-Ukrayna Savaşı hala pek çok belirsizliğe işaret ettiğinden, tam 12'den vuracak çözümler oluşturmak hala çok zor gözüküyor. Birincisi, 'Kovid-19'un yeni varyantlarının seyri. Küresel tedarik zincirinin ve uluslararası düzeyde güvenli seyahat koşullarının yeniden olumsuz yönde etkilenmesine sebep olacak yeni bir yüksek vaka sayısı dalgasıyla karşı karşıya kalınacak mı?
İkincisi, iki siyah kuğunun tetiklediği 'küresel enflasyon' riski, küresel emtia ve enerji fiyatlarındaki artış nereye kadar sürecek? Üçüncüsü, küresel enflasyon baskısı sürdükçe, merkez bankalarının enflasyondaki yükselişi durdurmak adına para politikasını sıkılaştırma eğilimleri, ülke bazında ve küresel bazda 'resesyon riski'ni ne ölçüde derinleştirecek? Dördüncüsü, küresel resesyon riski, zaten pek çok geleneksel sektör küresel pandemi sonrasında hala tam toparlanamamışken, zaten var olan işsizlik ve atıl kapasite sorununu daha da derinleştirebilir mi?
Beşincisi, küresel resesyon riski ülkelerin ihracat ve bilhassa vergi gelirlerini olumsuz yönde etkiler ise, zaten ciddi manada endişeye sebep olan küresel borç sarmalı nasıl yönetilecek; küresel borç sarmalındaki artış, küresel borçlanma faiz oranlarındaki artışla daha da ağırlaşırken, küresel resesyonun sebep olacağı olası kamu ve özel sektör gelir ve ciro kaybı, borçların servisinde, geri ödemesinde yeni ve derin sorunlara sebep olur mu? Altıncısı, Rusya-Ukrayna Savaşı'nın sebep olduğu küresel gıda güvenliği riski nasıl yönetilecek ve Afrika başta olmak üzere, açlık riski yaşayabilecek coğrafyalarda ciddi bir göç hareketine sebep olur ise, bu süreç nasıl yönetilecek?
Gördüğünüz gibi, küresel iklim değişikliği, aşı sorunu, enerji dönüşümü ve dijitalleşmenin sebep olduğu tartışmalar dahi şu anda bu 6 başlığın gölgesinde kalmış durumda. Tüm bu tablo içersinde, beşinci başlık altında, iki siyah kuğunun ülke ekonomilerinde sebep olduğu olumsuz etkileri azaltmak adına yapılan kamu desteklerini, kamu harcamalarını finanse etmek adına, ülke hazinelerinin ihraç ettiği ve edeceği daha yüksek faiz getirili tahviller, 1990'ların kronik bir sorunu olan 'özel sektörün dışlanma etkisi'ni (crowdingout effect) riskini de canlandırmış durumda. Ne garip bir dünya ki, aynı anda iki siyah kuğunun açtığı yaraları sarmak için küresel dolar likiditesine ihtiyacımız var; bir yandan da küresel enflasyon riski için azaltmamız gerekiyor.
İki siyah kuğunun, küresel pandemi ve Rusya-Ukrayna Savaşı'nın süregelen ana ve artçı negatif etkileriyle, tahmin ettiğimizden daha uzun sürecek bir resesyon sürecine mi giriyoruz? 'Kovid-19'un küresel ölçekte günlük yaşamda sebep olduğu tüketim kalıplarındaki ve tüketici önceliklerindeki değişimi yeterince tartışıyor muyuz? Konvansiyonel sektörlerin küresel ölçekte istihdam bulamama ve asla hak etmedikleri şekilde önemsizleştirilmesinden kaynaklanacak 'çok katlı' ve 'uzun vadeli' bir küresel resesyon dönemine girme riskini Türkiye'nin yoğun gündeminde yeterince tartışabilecek miyiz? Umarım, görmemezlikten gelmeyiz.