‘Çip Kıtlığı’ ve 2024’te yeni hamleler

İlk defa 1968'de üretilen çip (chip silicon) entegre devre, tümdevre, yonga, kırmık, çip, mikroçip ya da tümleşik devre, genellikle silikondan yapılmış yarı iletken maddeler ile tasarlanmış metal bir levha üzerine yerleştirilen elektronik devreler grubu olarak biliniyor. 3. Sanayi Devrimi'nin de başlangıcını temsil etmekte. Çünkü, çipler olmasaydı, bugün insanoğlunun yaşamının her saniyesini, her anını kolaylaştıran elektronik cihazların hiç biri olmayacaktı. Çipler, yarı iletkenler için, elektronik devreler için olmazsa olmaz bir unsur. Bu alanda, ABD ile Çin arasında koyu bir rekabet söz konusu. Asya-Pasifik'in batı ve doğu yakası dünyanın çip ihtiyacının neredeyse tümünü karşılıyor. Avrupa bu yoğun rekabette ciddi manada oyun dışı kalmış durumda.
Küçük ev aletlerinden havacılık endüstrisine, araç içi elektronik sistemlerden sensörlere, sağlık endüstrisinin tüm ekipmanlarından savunma sanayinin en kritik silah ve mühimmatlarına, giyilebilir teknolojilerden uzay teknolojisine, Çin çip üretiminde en iddialı ülke değil; ama en yüksek oranda talep eden ve kullanan ülke. 5G teknolojisi ile, mobil teknoloji ve akıllı cihazlar artık öyle bir aşamaya geçmeyi, öyle bir eşiği geçmeyi hazırlanıyorlar ki, ABD ve Tayvan gibi uzak doğulu firmaların adeta tekelinde bulunan çip üretimi için vazgeçilmez olan silisyum (silicon) hammaddesinin de en büyük üreticisi de yine Çin. Bu nedenle, dünya otomotiv endüstrisine ciddi üretim darbesi vurdurmuş olan 'Çip Krizi', esasen aralarında kıyasıya rekabet olan ülkeler arasında hammaddeden nihai ürüne karmakarışık bir krize dönüşmüş durumda.
Üstelik, üstüne üretim kapasitesi ve çipin üretimi için gerekli olan makine ekipmanları krizi de eklenerek. Kıyasıya rekabete rağmen, tek başına Çin'in ve Tayvan'ın 2030'larda küresel çip talebinin neredeyse yüzde 45'ini tek başlarına karşılayacak olmaları ihtimali, şüphesiz ki batılı ekonomileri ciddi manada rahatsız ediyor ve bu alanda kendi kendine yetebilmeye yönelik arayışları da, yeni yatırım hamlelerini de hızlandırmış durumda. Albaraka Türk Ekonomisti Yavuz Selim İşleyen'in Anadolu Ajansı için derlediği kritik bilgiler, çip üretiminde kullanılan önemli maddelerden birisi olan neon gazı küresel üretiminin yaklaşık yüzde 85'ini gerçekleştiren Ukrayna ve küresel paladyum üretiminin yüzde 40'ını gerçekleştiren Rusya'nın savaş nedeniyle yaşamakta oldukları karmaşık durum da, çip krizini bir başka açıdan da derinleştirmiş durumda.
Çip tedarikinde, 2020 şubat ayında, yani küresel pandemiden hemen önce 12 ay olan çip siparişi ile tedariki arasındaki süre, bugün 22 aya çıkmış durumda. Krizi derinleştiren bir başka ilginç nokta ise, çip üreticilerinin neredeyse 80'inin, Asyalı üreticilerin üçte birinin, Kuzey Amerika ve Avrupalı şirketlerin ise üçte ikisinin ise, yarı iletken üretmek için kullanılan oldukça toksik bileşiklerle başa çıkacak ölçüde iyi eğitime sahip, kalifiye işgücü bulmakta hayli zorlandıkları. Bu nedenle, yeni nesil mobil araçlar, akıllı telefon ve cihazlar, otomobiller başta olmak üzere, pek çok elektronik için katlanarak artan çip ihtiyacını karşılamak için daha fazla üretim kapasitesi oluşturmak ta, yeni nesil fabrikalarda çalışacak eleman bulunamadığında hiç bir işe yaramayacak.
'Çip kıtlığı' küresel otomotiv endüstrisine 2021'de 210 milyar dolar gelir kaybettirmiş gözüküyor. Bunun yanısıra, akıllı telefon üreticileri yeni model ve sürümleri ertelemek veya tüketicilerin önüne daha az model sunmak zorunda kaldılar. Sektör uzmanlarının deyişi ile, bilgisayar üreticileri, küresel pandemiyle değişen iş yaşamı ve uzaktan eğitimin sebep olduğu benzeri görülmemiş talep patalamasıyla çip stoklarının adeta kuruması arasında gergin bir 'ipte cambazlık' süreci yönetiyorlar. Gelecekteki üretim ihtiyaçlarını karşılamak için çip stoklama eğiliminin sebep olduğu aşırı talep eğer bir gün normalleşirse, bugün şişirilmiş olan bir talebin sebep olduğu üretim kapasitesi artışı ile, bilhassa 2024 ve sonrasında, bu defa bir çip bolluğu yaşanabilir. Görünen o ki, Türkiye gibi başta savunma endüstrisi olmak üzere, otomotiv, havacılık ve uzay, sağlık ve ulaştırma sektörü ekipmanlarında yeni teknoloji iddiasını artıran ülkelerin çip ve yarı iletken teknolojisi ve üretimine yönelik hamleleri önümüzdeki bir kaç yılın en kritik konusu olacak.