Vişne Bahçesi

"Gitme vaktim de geldi ama...
Size sevindirici bir şey söylemek istiyorum.
Malum, borçlarınız karşılığında vişne bahçesi satılığa çıkarıldı. Ağustos'un 22'sinde açık artırma var. Ama cancağızlarım, hiç endişeye kapılmayın, ben bir yol buldum, söylüyorum şimdi...
Çiftliğinizin yakınından demiryolu geçiyor. Eğer topraklarınız yazlık evler inşa edilmek üzere parsellenirse, yazlıkçılardan dönüm başına en az 25 bin ruble alırsınız. Karar verin. Hiç boş yer kalmaz, emin olun. Borçlarınızdan kurtulursunuz."

***

Yukarıdaki konuşma Çehov'un (1860-1904) pek tanınmış piyesi Vişne Bahçesi'nin başlarında geçer.
Eski serf, yeni burjuva Lopahin borç harç içinde kıvranan soylu aileye bu öneriyi yapar...
Çiçek açmış güzelim vişne ağaçları arasında yaz mevsimini geçirmek...
Avrupa gezileri...
Davetler, balolar...
Gösterişli kıyafetler, bitmez tükenmez gevezelikler, uzun sürmüş tembellikler...
Toprak sahibi aristokrasi için hepsinin sonuna gelinmektedir.
Çağ dönmekte ve "varlıklı olmak" artık bambaşka bir "kafa" yapısını, başka bir hayat tarzını gerektirmektedir.
Nitekim oyunun sonunda Lopahin'in dediği olur.

***

Dikkatinizi çekmek istediğim noktaya gelince...
Pek meşhurdur.
Çehov oyununu düşük tempolu bir komedi olarak düşünüp yazmış, insanlar çöken aristokratların şaşkın haline bakıp gülsünler istemiştir.
Ama işler öyle gitmez.
Oyunu okuyup sahneye koyacak bütün yönetmenler anlatılan öyküyü acıklı bulurlar.
Eh, sıradan çene çalmaların, aile arasındaki şakalaşmaların ardındaki keder aşikârdır.
Hatta tiyatro sanatının "babası" sayılan ünlü Stanislavski "Oyunu okuduğumda kendimi tutamadım, ağladım" der.
Çehov önce çok kızar bu yorumlara, öyle ki provalara bile gitmez.
Ama yapılacak şey yoktur.
Oyun 1904'te Rusya'nın her yanında seyirciyle buluşur, çok alkışlanır ve sonunda hep ağlanılır...

***

Şimdi bütün bunlar aklıma nereden geldi, derseniz...
Yeni bir çağ dönüşümünün eşiğindeyiz.
Çökmeye mahkûm eskinin hâkimleri ve gelmekte olanlar; hepsi yine sahnede.
Size gülünç gelen ne varsa, aldatmasın!
Dikkatle bakın, yavaş yavaş hüzün bastıracak.

***

NOT DEFTERİ
"Daha fazla" ile "daha iyi" arasındaki bağ kopmuştu. Şimdi "bilgi" ile "yaşama dair bilinenler" birbirinden ayrılıyor. (ANDRE GORZ / Maddesiz)