Atatürk’ü yazmak konuşmak...

Yıllar önce şimdi yeni baskısını yapmaya hazırlandığım bir kitap yazdım:
Yeni Bir Sosyal Demokrasi İçin. Galiba sol/ sosyal demokratik çevrelerde Kemalizmi sistemik bir analize ilk kez o yapıtta ben tutmuştum. O tarihte Sosyal Demokrat Halkçı Parti'de ve Kültür Bakanlığı'nda danışmadım.
Kitap Kemalist çevrelerden şiddetli eleştiri aldı. Cumhuriyet gazetesinde köşe yazarı bir profesör hakkımda sayısız yazı yazdı. Görevimden alınmamı /atılmamı istedi.
(Bakan Fikri Sağlar'ın Bakanlık üst düzeyinden o yazara verilen desteğe rağmen direnişindeki onuru asla unutmam.) Yetmedi, gene o sırada genel başkan seçileceği kurultaya sunacağı bildirgesini yazdığımız Murat Karayalçın'a beni aynı nedenlerle şikâyet etmek için başdanışmanına telefon etti. Tam o sırada başdanışmanın yanındaydım. Yani, efendim, uzatmayayım, Atatürk'e Saldırmanın Dayanılmaz Hafifliği kitabının öznesi bendenizim.
O zatı aradım ve Atatürk'e saygı duymak başkadır, bir ideoloji olarak Atatürkçülüğü eleştirmek başkadır dedim. Uzun uzun başka 'söylem kiplerinden' 'büyük anlatıların sonu'ndan söz ettim. Telefonun öteki ucunda mahcup olduğunu seziyordum. Ben Atatürk'e saygı duyan ama sonradan görüşlerimi geliştirip 'bir değil beş türü vardır' dediğim (bu görüşümü de uzun bir makale olarak yazdım) Kemalizmi eleştiren biriydim.
Bütün bunları Kemalizm ve onunla ilişkili olduğu ölçüde Atatürk konusunda nerede durduğumu belirtmek için yazdım.
Yani bir saplantım yok. Tarihe de ideolojilere de kendi materyalist tarih ve toplum anlayışım içinde eleştirel olarak baktım. *** Atatürk konusunda son günlerde cereyan eden tartışmaları görünce ve Melih Altınok'un yazısını okuyunca bunları belirtmek ihtiyacını duydum. Şundan...
Tarihsel, toplumsal yorum, değerlendirme ve eleştiri bilimsel bir hassasiyeti ve ciddiyeti öncelikle gereksinir. İnsan, eleştirisinde daima özneldir. Bunu artık biliyoruz.
Ama bilimsel eleştirinin öznelliği gayrı ciddiliği, düzeysizliği, mugalatayı barındırmaz.
Ayrı ayrı şeylerdir.
Atatürk kişi olarak eleştirilebilir mi? Biz eleştiriyi kınama, yerme, olumsuzlama olarak alıyoruz. Doğrudur. Öyle bir yanı vardır.
Ama eleştiri bunun öncesinde ve ötesinde irdeleme, sorgulama ve çözümlemedir.
Atatürk veya Abdülhamid veya Washington ancak bu bağlamda tahlil edilebilir. Uluorta edilmiş sözün öznesi olmaz. *** Bütün bunlardan sonra bir de biyografi meselesi ortaya geliyor. Biyografi başlı başına bir alandır ve şu yukarıda eleştiri konusunda söylediklerimden muaf değildir. Bu işi 'sanat' düzeyine yükseltmiş Amerikan kültüründe biyografiler çeşitlidir. Ele aldığı kişinin onayından geçmiş ''otorize' bio'lar da vardır, doğrudan bilimsel araştırmalara dayalı bağımsız çalışmalar da.
Tarihçiliğin, entellektüel tarihçiliğin en önemli alanlarından biridir biyografiler.
Biyografiler her şeyi yazar. Ama bu şartlar içinde. Gerisi dedikodudur, kahvehane sohbetidir. Atatürk konusunda biyografi eksiğimiz vardır. Çok güzel birkaç biyografisi yazılmıştır. Fakat bunlar bence de yetersizdir. Atatürk'ün bir devlet ve ordu koruması altında olduğu muhakkaktır.
Atatürk'ü Koruma Yasası halen yürürlüktedir.
Bunlar bildiğim kadarıyla başka ülkelerde görülmüş hususlar değildir. Resmi ideoloji ve devlet sistemi Atatürkçülük olduğundan Atatürk'ün popüler, ansiklopedik biyografisi de bu minval üzere oluşmuştur.
Elimizdeki kaynaklarda dışına çıkan bazı zorlamalar varsa da yetersizdir. Hatta onun psikanalitik biyografisi de bence fazlasıyla tek odaklıdır ve yönlüdür. Kişisel, askeri ve siyasal kimliğinin önemli bölümlerinde eksikler, boşluklar mevcuttur. Bunları biliyoruz. Onların tamamlanması gerekir.
Ne var ki, bu bildiklerimizin hiçbiri şimdi ona yöneltilmiş üslubu, yaklaşımı, tavrı, tarzı, tutumu, saygısızlığı kaldırmaz.
Sadece o değil hiçbir o seviyedeki kişi bu şekilde ele alınamaz. Bu ancak bilim kisvesi altında 'yalancı bilim' (pseudo science) yapmak, popüler tarihçilik adıyla kahvehane dedikodusuna dalmaktır.
Biraz izan lütfen...