Güç kullanımı

Sevilmek mi? Korkulmak mı? "Hangisi daha iyi?" diye sorar Machiavelli. Cevabı da kendi verir. Tabii ki hem sevilmek hem de korkulmak. Ancak maalesef ikisi nadiren beraber oluyor. Bu nedenle tercih yapmak durumunda kalındığında korkulmanın daha güvenli bir seçenek olduğunu söyler. Birçok kulağa bu laf sevimsiz gelir. Doğrudur da! Ama Machiavelli gündelik yaşamdan ziyade siyaset ve devlet işlerinde başka değerlerin hâkim olduğunu düşünür.
Sevilmek tabii ki iyidir. Ama genel itibarıyla sevenin duygularına bağlıdır. Ama korkulmak yönetilebilir bir iştir. Özellikle konu dış politika olduğunda bu durum çok daha net gözlemleniyor. Her ne kadar insanlar Machiavelli'nin iddiasını ürkütücü bulsalar da yine bu ifadeleri haklı çıkartanlar da insanoğlu.
Son dönemde Türkiye'nin etrafında olup bitenler de bunu doğrular nitelikte. Türkiye her devlet gibi kendi dış politika tercihlerini zamanın ruhuna göre ayarlamaya çalışıyor. Bu yolda birçok farklı enstrüman devreye soktu. Ancak dünya siyasetinde sevilen olmak kolay iş değil. Çoğunlukla işler iyi geçinerek halledilemeyecek kadar kritik oluyor. O zaman da Türkiye'nin siyasi ve askeri gücü devreye girmek durumunda kalıyor. Bunu "Dostlarımız azalıyor" diye nitelemek de doğru olmaz.
Türkiye'de sıkça dile getirilen bir yanlış kanaat var. Eğer fazlasıyla güce dayanırsanız rakiplerinizin size düşman kesileceği sıkça tekrarlanıyor. Doğruymuş gibi gözükür ama eksiktir. Eğer mesela Doğu Akdeniz'de Türkiye kazanıyor ve Yunanistan kaybediyorsa Yunanistan'ın öfkelenmesi ve Türkiye karşıtı tavırlara girmesi kaçınılmazdır. Ama bu demek değil ki, Türkiye kendisini Yunanistan'a sevdirmek veya komşularıyla iyi geçinmek için Doğu Akdeniz'deki haklarından vazgeçecek. Aksine Türkiye bilir ki, herhangi bir başlıkta teslim olursa diğer alanlarda da kendisinden taviz beklenir. Ayrıca Yunanistan'a karşı kazanmanız Mısır ve İsrail'i de ikna eder. Bu nedenle devletler kendi çıkarlarını ilgilendiren hususlarda taviz vermekten kaçınır ve sevgi temelli, uzun vadeli hesaplara pek girişmez.
Çözebiliyorsa krizi diplomatik yöntemlerle çözer. Ama iyilikle çözülmüyorsa rakiplerini korkutmak pahasına da olsa güç kullanmak durumunda kalır. Ama gücü kullandıktan sonra tekrar diplomasiye döndüğünde muhtemelen daha başarılı olur. Bu konuyla ilgili de 2500 yıl önce söylenmiş ve yine çok gerçekçi söz var. Thucydides'e göre gerektiğinde güç kullanamamak bir zayıflık göstergesidir ve rakiplerin iştahını kabartır. Güvenli kural şudur: "Eşitlere karşı dik durmak, zayıflara karşı ılımlı olmak."
Son dönemde Türkiye'nin komşularıyla ilişkilerindeki normalleşmeyi bu açıdan görmek lazım. Türkiye uzun yıllar tüm samimiyetiyle diğer ülkelerle sıcak ilişkiler kurmaya çalıştı. Ancak bu tek başına yeterli olmadı. Çünkü asıl sorun, askeri ve siyasi gücünü yansıtamıyor olmasındaydı. Şimdi şartlar değişti. Türkiye askeri ve siyasi olarak daha güçlü ve bu gücü boşluk alanlarında başarıyla kullanabiliyor.
Etrafındaki sorunlara kendi gücüyle şekil vermeyi becerdikçe diplomasiye de daha fazla alan açılıyor. Diğer devletler Türkiye ile çekişmenin kendi çıkarlarına olmadığını gördükçe normalleşmeye başlıyor. Son dönemlerde komşularının teveccühüne mazhar olmasının sebeplerini burada aramak lazım. Bir de atasözü yazalım. Bükülemeyen bilek öpülür.