Tokat’ı artık sel almıyor

Her yıl özellikle yaz aylarında ülkemizin dört bir tarafından sel haberleri gelir. Bunun en önemli sebebi ise bilinçsiz yapılaşma ve dere yataklarının tahrip edilmesi. Karadeniz'de de Doğu Anadolu'da da Akdeniz bölgesinde de dere yataklarına veya yakınlarına kurulan evler selden nasibini alıyor. İşin uzmanlarının dedikleri dikkate alınsa bu felaketleri asgariye indirmek mümkün. Nitekim tarih boyunca sel felaketine uğrayan Tokat, Kemal Aşk isimli büyük bir mühendisin çalışmalarıyla selden kurtuldu.

1920'lerin sonunda Tokat.?
EN BÜYÜK SEL FELAKETİ
Tokat bir vadide kurulduğu için tarih boyunca birçok defa sel felaketiyle karşılaşmış bir şehirdir. Baha Öztunç ve İsmet Üzen'in araştırmalarından Tokat'ın uğradığı sel felaketlerini teferruatıyla öğreniyoruz.

Kemal Aşk, ıslah ettiği Cevizlidere'de.?
1862'de Tokat'ta derelerin taşması sonucu meydana gelen felakette 322 ev ve birçok cami zarar görmüş, birçok hayvan telef olmuş ve bir kişi boğulmuştu. Bu felaketten sonra fazla bir tedbir alınmayınca 46 yıl sonra aynı yerlerde sel felaketi tekrar yaşandı. 1908'deki sel tarihimizin en büyük felaketlerinden birisiydi. 12 Haziran 1908 Perşembe günü Behzat Deresi'nin taşması sonucu çevresindeki dokuz mahalle ve bazı bağlar selden perişan oldu. Binalar denizin ortasında kalmış gibiydi. Suyun yüksekliği 3 metreyi bulmuştu. Tokat telgraf baş memuru Şevket Efendi Telgrafhane yıkılmadan felaketi Sivas'a haber vermiş, bina sallanırken kendisini sel sularına bırakıp, zorlukla kıyıya ulaşmıştı. 6'sı cami, 6'sı han ve otel, 4'ü mektep, 2'si medrese, 2'si hamam olmak üzere 469 bina ya tamamen ya da kısmen harap olmuştu. Tokat hükümet konağı, telgrafhane, hastane, kadın ve erkek hapishanesi gibi birçok kamu binası hasar görmüştü. Nüfus İdaresi mahzenindeki evrak kullanılamaz hale gelmişti. Su yolları ve köprüler de kullanılamaz durumdaydı.

Behzat Camii'ndeki seli anlatan kitabe.
İlk tespitlerde halktan 208, askerden de 17 kişi olma üzere 225 kişi boğulmuştu. Sel felaketi üzerine yazılan destanlarda ise insan kaybı aşırı abartılarak 2 bin olarak gösterilir. Tokat sel felaketi 19 Temmuz 1908 tarihli New York Times'e bile haber olmuştu. Tokatlılar unutmadıkları bu seli ve "büyük sel" olarak hâlâ hatırlarlar.

1920'lerin sonunda Tokat.?
41 YIL SONRA TEKRAR GELDİ
Tokat'ta sonraki yıllarda da sel baskınları oldu. 19 Haziran 1949'da büyük bir sel hadisesi cereyan etti. Öğleden sonra şiddetlenen yağmur, akşam saatlerine doğru büyük bir sel felaketine dönüştü. Kesintisiz iki saat yağan şiddetli yağmurlar Tokat'taki Behzat Deresi'nin taşmasına sebep olmuş, yıkılan ev ve dükkânlarla şehir adeta enkaza dönmüştü. 446 ev, 122 dükkân kısmen hasara uğramış, 41 ev ve 5 dükkân oturulamayacak vaziyette olduğundan tahliye edilmişti. Yollar molozlarla doluydu. Ölü ve kayıp sayısı 22'ydi. 400'den fazla hayvan telef olmuştu. Elektrik sistemi ve su tesisatı zarar görmüştü. Geçen yıllarda alınan bazı tedbirler ve Çay Deresi'nin önceden taşması sayesinde Tokatlılar'ın kaçması felaketin derecesini azaltmıştı.

Tokat mutasarrıfı Celal Bey'in telgrafı.
TOKAT'I SEL ALMIYOR
1955'te Kemal Aşk, Orman Bakanlığı Erozyonla Mücadele ve Mera Islahı Tatbikatı Grup Müdürü olarak Tokat'ta görevlendirildi. Kemal Aşk, Fransa da erozyonla savaş ve mera ıslahı konularında 1953-1955 arasında eğitim almıştı. İtalya'da ve Kuzey Afrika'da uygulanan erozyonla mücadele yöntemini Tokat'ta uygulayabileceğini düşünüyordu. Yağmuru düştüğü yerde tutmak gerekir diyerek Tokat'ın çevresindeki dağlar başta olmak üzere birçok yeri ağaçlandırdı. Tokat'ı çevreleyen dağlardan Gıj Gıj Dağı kayalıktı ve kimse ağaçlandırılacağına inanmıyordu. Kayaları dinamitle patlatıp, toprak taşıyarak dağı ağaçlandırdı.
Derelerde ıslah çalışmaları, ıslah barajları ve teraslandırmalar yaptı ve büyük gayret ve çalışmalarının sonucunda Tokat'ta sel baskınları sona erdi. Kemal Aşk da "Tokat'ı selden kurtaran adam" olarak tarihe geçti. Yaptıkları 'Tokat'ı sel almıyor' isimli bir belgesele konu oldu.