“Araplar bizi arkadan vurdu”nun cevabı: KÛTÜLAMÂRE

Osmanlı, 1. Dünya Savaşı'nda o zamanki dünyanın süper gücü İngilizler'e karşı iki büyük zafer kazandı. Biri Çanakkale diğeri de Irak cephesindeki Kûtülamâre'dir. Unutulmak istenen büyük zafer 100. yıldönümünde hak ettiği şekilde kutlanıyor
Türk tarihinin unutulan zaferi Kûtülamâre, Araplar bizi arkadan vurdu genellemesinin yanlış olduğunu gösteren ve o zamanki dünyanın süper gücüne vurulan büyük bir zaferdi.
Kûtülamâre zaferi maalesef şimdiye kadar sıradan bir hadise gibi ele alınmıştır. Nitekim Ortaöğretim Tarih 10. Sınıf ders kitabında Kûtülamâre şu şekilde geçiyor: "Basra Körfezi'ne asker çıkaran İngilizler, Kûtülamâre bölgesinde ağır kayıplara uğradılarsa da yeni gelen İngiliz kuvvetleri sayesinde 1917'de Bağdat'ı ele geçirdiler". Senelerden beri ihmal ettiğimiz bu zaferimiz Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan'ın iki seneden beri bu meselenin üzerinde durması neticesinde ön plana çıktı.
İNGİLİZLER IRAK'TA
İngiltere, Birinci Dünya Savaşı'nın başında Osmanlı Devleti'ne savaş ilan ettikten sonra Şattü'l-Arap ağzında Fav'a asker çıkararak kuzeye doğru ilerlemeye başladı. Petrol bölgelerine hakim olup, Bağdat'ı ele geçirerek Osmanlı Devleti'ne bir darbe vurmak niyetindeydi. Bölgede az sayıda asker bulunduğu için İngiliz kuvvetleri durdurulamadı.
İngilizler, 9 Aralık'ta Dicle ve Fırat'ın birleşim noktası Kurna'ya ulaşmışlardı. Irak ve Havalisi Komutanı Binbaşı Süleyman Askerî, gönüllüler ve aşiret kuvvetleriyle İngilizler'e karşı durmaya çalıştı. Bazı başarılar kazansa da Şuayyibe'de mağlup olunca, bu durumu gururuna yediremeyerek intihar etti.
TÜRKLER'E ARAP VE KÜRT DESTEĞİ
Dicle Nehri boyunca ilerleyen İngilizler, 28 Eylül'de Kûtülamâre'yi işgal ettiler. Bölgeye yeni atanan Irak ve Havalisi Komutanı Albay Nureddin Bey (Sakallı Nurettin Paşa) Türk birliklerini fazla yıpratmadan kuzeye çekti. Bu sırada bölgeye yeni gelen birliklerimizle Irak cephesinde asker sayımız arttı. Parayla kandırılan Arap aşiretlerinin bir kısmı İngilizler'in yanında savaşırken, birçok aşiret ise bayrağımız altında İngilizler'e karşı savaştılar. Zübeyd, Düleym, Ubeyd, Şemmar, Cubur, Canaibiyn, Abduh, Aneze, Müntefik ve Ka'b gibi birçok Arap aşireti yanımızdaydı. Araplar'ın yanısıra bölgedeki Kürdi, Berzenciye Seyidleri, Niayn Seyidleri, Talabani, Davude, Zengene, Dilo, Palani ve Zend gibi Kürt aşiretleri de Osmanlı ordusunun yanında savaşmışlardı. Arap aşiretlerinin içerisinde Şii olanlar da vardı. Bu aşiretler mezhepçilik yapmadan düşmana karşı Osmanlı ordusunda mücadele etmişlerdi. Hem Şii hem de Sünni Irak ulemasından düşmana karşı devletin yanında savaşılması için verilmiş birçok fetva da vardır.
İNGİLİZLER KÖŞEYE SIKIŞIYOR
22-24 Kasım 1915'te meydana gelen Selman-ı Pâk Muharebesi'nde İngilizler mağlup edildi. Yenilen İngilizler geri çekilerek Kûtülamâre'ye sığındılar. Artık yaklaşık 5 ay sürecek kuşatma başlamıştı.
Bu sırada yeni kurulan VI. Ordu'nun başına Alman generali Goltz atanınca, duruma tepki gösteren Albay Nureddin Bey görevinden istifa etti. Yerine Enver Paşa'nın amcası Albay Halil Bey (Halil Kut Paşa) atandı. Goltz Paşa'nın ölümü üzerine VI. Ordu Komutanlığı'na rütbesi generalliğe yükseltilen Halil Paşa getirildi.
Halil Paşa, İngilizler'i Kûtülamâre'den dışarı çıkartmazken İngilizler'in güneyden gönderdikleri yardım kuvvetleri de askerlerimiz tarafından defalarca mağlup edildi. İngilizler havadan uçaklarla yiyecek ve malzeme attılarsa da istedikleri ikmali gerçekleştiremediler. En son yardım teşebbüsleri olan tonlarca erzak taşıyan Julnar gemisi bizim elimize geçince askerlerimiz bu gemiye "Kendi Gelen" adını verdiler.
KÛTÜLAMÂRE ZAFERİ
İngilizler açlıktan at ve katırları keserek yediler. At eti yemeyen Hintliler açlıktan bir deri bir kemik kaldılar. Bu sırada İngiliz ordusunda görev yapan Hintli askerlerden Müslüman olanların bir kısmı birliklerimize iltica ettiler. General Townshend, Halil Paşa'ya rüşvet vererek kurtulmaya çalıştı, ancak reddedildi. Açlıktan bitap düşen İngiliz ordusu sonunda teslim oldu. 29 Nisan 1916'da Halil Paşa komutasındaki Türk birlikleri muzaffer olarak Kûtülamâre'ye girdiler. Esir alınanlar 6 general, 476 subay ve 13.309 askerdi
İngiliz ordusu tarihinde 1781'deki Yorktown kuşatması sırasında Amerikan- Fransız kuvvetlerine karşı aldığı mağlubiyetten daha büyüğünü Kûtülamâre'de almış, 14 bine yakın esir vermişti. Nitekim Janet Wallach'ın Çöl Kraliçesi isimli eserinde "Kût'un düşüşü Britanya tarihindeki en korkunç yenilgilerden biriydi" şeklinde yorumlar.
KÛTÜLAMÂRE'Yİ AYDINLATAN YENİ KİTAPLAR
Kûtülamâre savaşı ders kitaplarımızda bir-iki cümleyle geçtiği gibi, bu zaferimizle ilgili fazla araştırma da yoktur. Bu savaşı anlatan hatıraların sayısı da sınırlıdır. 100. Yıl dolayısıyla Kûtülamâre ile ilgili bilinmeyen üç yeni hatırat neşredildi. Bu hatıratlardan birincisi Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Binbaşı Mehmed Emin Bey, "Kûtülamâre Hücum ve Muhasarası, Bir Osmanlı Subayının Hatıratı" adıyla yayınlandı. Sezai Dumlupınar'ın İngiltere The National Archive'de bulup, yayına hazırladığı eser Muzaffer Albayrak'ın editörlüğünde neşredilmiş. Eserin sadeleştirilmesi ise Muzaffer Doğan ve Ayhan Özyurt tarafından yapılmış. Mehmed Emin Bey'in çizdiği renkli resimlerin de yer aldığı eser Kûtülamâre zaferini belgeler ışığında gün gün anlatıyor.
Hatıratların ikincisi Sultanbeyli Belediyesi tarafından "Osmanlı'nın Unutulan Son Zaferi, Kûtülamâre, Yarbay Mehmed Reşid Bey'in Savaş Günlükleri" adıyla yayınlandı. Sahaf Bahtiyar İstekli'nin bulup, yayına hazırladığı eserin editörlüğünü yine bu sahanın uzmanlarından Muzaffer Albayrak yapmış. Hatırat, 8 Ekim 1915-29 Nisan 2016 tarihleri arasındaki hadiseleri renkli krokilerle anlatan bir günlük.
Üçüncü hatırat ise bir süre önce Atatürk Kitaplığı tarafından satın alınarak literatüre kazandırılan bir eser. Hesap memuru olarak görev yapan Tokatlı Hasan oğlu Mehmed Nuri Efendi'nin hatıralarını ihtiva eden eser İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından "Harb-i Umumîde Irak Harekatı, Kûtülamâre" ismiyle yayınlandı. Çeviri yazısı Abdurrahman Yarar tarafından yapılan eseri daha önce birçok kitaptaki imzasından tanıdığımız İrfan Dağdelen yayına hazırlamış. Hatıratta Kûtülamâre renkli krokilerle gün gün anlatılmış.
KÛTÜLAMÂRE ETKİNLİKLERİ
Kûtulamâre Zaferi'nin 100. yıldönümü dolayısıyla Cumhurbaşkanlığının himayesi altında Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın desteğiyle Yeditepe Yayınevi ve Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi işbirliğiyle şu etkinlikler düzenlenecek:
SERGİ: 29 Nisan 2016 Cuma, 19:00 - 21:00 Lütfi Kırdar Uluslararası Kongre ve Sergi Sarayı.
PANEL - SERGİ: 5 Mayıs 2016 Perşembe, saat: 12.30 - Marmara Üniversitesi- Fen-Edebiyat Fakültesi,
ULUSLARARASI SEMPOZYUM - SERGİ: 10 Mayıs 2016 Salı, 09:00 - 18:00 Lütfi Kırdar Uluslararası Kongre ve Sergi Sarayı.
PANEL - SERGİ: 16 Mayıs 2016 Pazartesi, 13.30 - 16.30 Konya Dedeman Otel.
SERGİ: 17-21 Mayıs 2016, Konya İl Halk Kütüphanesi, Kültürpark içi.
PANEL - SERGİ: 24 Mayıs 2016 Salı, 13.30 - 16.30 Ankara Rixos Otel.
SERGİ: 25 Mayıs - 3 Haziran 2016, Ankara Milli Kütüphane Başkanlığı.
SERGİ: 6 Haziran - 3 Temmuz 2016, İstanbul Beyazıt Kütüphanesi.
Etkinliklerin kalıcı olması için de bir site hizmete girdi; www.kutulamare.gov. tr. Bu sitede Kutülamâre zaferiyle ilgili bilgi, fotoğraf, belge, gravür, dönemin basınından haberler ve özel olarak çizilmiş indirebilir harita gibi birçok şey mevcut. Kûtülamâre hakkında herşeyi burada bulabilirsiniz.