Türkiye Avrupa’nın ortasında...

Almanya'yla aramızda halının altına süpürülemeyecek bir ihtilaf çıktı. Aslında bu ihtilafa menşe olan hadiseler hep karşımızdaydı. İki taraf da onları görmezden, bilmezden gelip yoluna devam ediyordu. Çünkü iki tarafın da birbirinden menfaati vardı.
Huzursuzluğu kimse istemez. Bu hakikattir. İnsanlar gibi uluslar da birbiriyle anlayış ve kabul ilişkisi içinde yaşamak ister. Her ne kadar dış politika kuramının bir temel ölçüsü 'dost-düşman' devlet kavramı üstüne otursa da bütün bu uluslararası örgütlenmelerin maksadı dostluk bağlarını güçlendirmektir. Özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrası dış politika anlayışı bu mantığa yaslanır. *** Bu kurumlardan en önemlisi bana göre BM değildir. Önemlidir elbette. Ama dünya kadar da iç sorunu, çıkmazı, çelişkisi vardır. Önemli kurum AB'dir. İkinci savaş gibi bir büyük beladan geçip, 'Kömür ve Çelik Birliği'nden bugünkü AB'ye gelmek az buz iş değildir.
Ne var ki, AB şimdi BM'den daha ciddi sorunlara sahip. Daha ileri gidip söyleyeyim. Eğer gündelik ama ciddi yani işin teorik ve entelektüel yanına eğilen Batı basınına bakarsanız artık bir AB yoktur. İngiltere'nin Birliği terk etmesi, Akdeniz ülkelerinin (ah bu Akdeniz ülkeleri ah...) yaşadığı ekonomik bunalım ve iflaslar, Avro kullanmayan ülkeler derken AB derin bir bunalımdan geçiyor. Bu köşede o bunalımı özellikle Brexit döneminde çok irdeledik.
Almanya bu şartlarda Avrupa'nın sahibi gibidir. İngiltere'nin Brexit'inde 'Avrupa dışı bir Avrupalı devlet ve 'ada devleti'' (tanım Churchill'indir) olmak kadar Almanya'nın gücüne karşı bir pozisyon oluşturma çabası da mevcuttur. Tabii, Fransa büyük bir devlettir, ekonomisi fena değildir. Ama gırtlağına kadar ciddi sorunlara sahiptir. Geriye gerçekten de başlı başına bir güç odağı olan İngiltere ve Almanya kalıyor.
Bu Almanya şimdi adım adım tırmanan bir kriz içinde Türkiye'nin Gümrük Birliği sürecine devam etmeyeceğini bildiriyor. 'Türkiye ile Gümrük Birliği'nin genişletilmesini hayata geçirmeyeceğiz ve sadece paranın tam olarak nereye gittiğini bildiğimiz alanlarda katılım öncesi mali yardım yapacağız' diyor Merkel. Ciddi bir adım bu. *** Bu türden bir çıkış sonrasında ne olur? Seçim dönemleri aşılınca ilişkiler yumuşar. Türkiye-Almanya arasında, tekrar edeyim, hayati derecede önemli ekonomik ve sosyal bağlar mevcut. Bunların bir çırpıda silinmesi zor.
Daha önemli noktalar da söz konusu. Birincisi, şunu bilelim, Almanya'nın Kürt ve PKK konusunda öteden beri Türkiye'yi taciz eden ciddi bir 'duyarlılığı' var. Sağır sultan da duydu. Bu hassas bir zemin. İkincisi ve asıl can alıcısı, AB-Türkiye ilişkileri.
Buradaki strateji bellidir. Türkiye altmış yıldır kapıda bekletilen bir ülke. Daha fazla böyle devam edemez. Elbette Türkiye onurlu bir ülke olarak buna bir tedbir almak zorundadır. Ama bu tutum AB ile olan bağların kesilip atılması anlamına gelmez. Tersine o hamle Türkiye'den kurtulmak isteyen (bu kesindir) AB'nin ekmeğine yağ sürmek olur.
Kaldı ki, AB ile bağlarını tümden koparmış bir Türkiye'nin bu durumda çıkarı ne olacak? İngiltere'nin Brexit'i, şimdi yavaş yavaş Fransa'da dile getirilen Franxit aynı şey değildir. Onlar 'Avrupa'nın içindeyken dışında' kalmak istiyor. Türkiye bugüne değin AB'nin bütün kurum ve süreçlerinde olup AB'nin dışına çıkacaksa o başlı başına bir macera demektir.
Kaldı ki, İlber Ortaylı hocamız da geçen günkü yazısında Mohaç'la birlikte 'Türkiye aslında Avrupa tarihinin de, coğrafyasının da ortasına oturdu' diyordu.
Bence Türkiye hâlâ orada oturuyor ve orada kalmalı...