Cumhuriyet nedir ne değildir?

Ülkemizde "cumhuriyet eşittir demokrasi" sananlar vardı. Kemalist gazete kendi müşterisini böyle kekliyordu.
Bugün de vardır.
Değildir. Cumhuriyet başka şey, demokrasi başka şeydir. Kalın kafalara bir türlü girmiyor ama bu böyledir.
Osmanlı'da 1908 yılından 1913 yılına kadar demokrasi vardı. Padişah da vardı, sosyalist partiler de vardı.
Cumhuriyette de 1923 yılından 1925 yılına kadar demokrasi vardı. (Lozan'a karşı çıkan mebusların 1923 seçimine sokulmamasını demokratik sayarsanız!)
Osmanlı'da 1913 yılından 1918 yılına kadar demokrasi yoktu, İttihat ve Terakki diktası vardı.
Cumhuriyette de 1925 yılından 1945 yılına kadar CHP diktası vardı.
Aksini söyleyene gülerler.
Hiçkimse ülkemizde 1971-1973 ve 1980-1983 arasında demokrasi olduğunu da söylemeye kalkmasın, fena yaparım.

***

Cumhuriyet, devlet başkanının "veraset yoluyla" gelmediği rejimdir.
Seçimle de gelebilir, darbeyle de.
Elbette rejimin bazı "müesseseleri" de birlikte gelecektir. Bunların demokratik olmaları da gerekmez.
Hitler Almanyası da bir cumhuriyetti, Lenin ve Stalin Rusyası da.
Darbeci Sisi'nin Mısır'ı da bir cumhuriyettir, Albay Muammer Kaddafi'nin Libya'sı da öyleydi. (Suriye bile öyle.)
İngiltere, İspanya, İsveç, Norveç, Danimarka, Hollanda cumhuriyet değildirler ama demokratik ülkelerdir.
Cumhuriyetin ille de Latin alfabesi kullanması ve şapka giymesi de şart değildir.
Çin kullanmıyor ama dikta var.
Rusya da kullanmıyor ama cumhuriyet.
"Nutuk"un ilk baskısını bulursanız "eski yazıyla" olduğunu göreceksiniz.
Bu ilkokul bilgisidir ama bazı kazık kadar kişiler farkına varamıyorlar.
Bunlar bir "Osmanlı muallimesi" olan Çalıkuşu Feride'yi de "cumhuriyet öğretmeni" sanırlar.
Hem cahildirler hem kafasız.

***

Yarın gene uçacaklar.
Otuzlu yılların ne kadar demokratik olduğunu söyleyecekler.
Birçok ahmak da yutacak.
Çünkü kandırılmaya ihtiyaçları var.
Çünkü bu onları rahatlatıyor.
Ünlü düşünür Erich Fromm, Alman halkının büyük ölçüde Hitler'i desteklemesine "hürriyetten kaçış" demişti...
Ben de bizimkilerin tutumuna "gerçeklerden kaçış" diyorum.
Öğrenmeyi ve düşünmeyi engelliyor, rahatlatıyor.

*

Yazııık
"Bizim gülmeye ihtiyacımız var."
Kemal Kılıçdaroğlu