CANLI YAYIN
A HABER GALERİ
Erken emeklilik son dakika haberi var mı? Yıpranma payı kimleri kapsıyor? Yıpranma hakkı nedir?
Erken emeklilik son dakika haberi var mı? Yıpranma payı kimleri kapsıyor? Yıpranma hakkı nedir? Yüz binlerce gün aşırı bu ve benzeri soruların yanıtlarını aramayı sürdürüyor. Erken emeklilik bekleyenler için birçok farklı yol mevcut. Askerlik borçlanması, yıpranma payı gibi maddeler yüz binlerce kişiye erken emeklilik kapısını açıyor. Özellikle yıpranma hakkı ile ilgili 2018'de yapılan düzenlemeler ile hak alanı genişletildi. 45 meslekte erken emekli olmanın yolu yıpranma hakkından geçiyor. Peki, erken emeklilik son dakika haberi var mı? Yıpranma payı kimleri kapsıyor? Yıpranma hakkı nedir? İşte erken emeklilik için altın öneriler...
Yüz binlerce kişi erken emeklilik hayali kuruyor. Birçok kişi primini tamamlarken yaş akdine takılıyor. Prim eksiği olup da yaşı gelenlerin sayısı da oldukça fazla. Erken emekli olabilmek için devletin tanıdığı bazı haklar yer alıyor. İş kanunundaki bu maddelerin iyi bilinmemesi emeklilik yolundaki en büyük engel... SGK, 2018 yılında fiili hizmet süresi zammı (FHSZ) ile ilgili düzenlemeye gitti. Bu düzenlemenin ardından yüz binlerce kişiye erken emeklilik kapısı da açılmış oldu. Ayrıca askerlik borçlanması da erken emeklilik şansını arttırıyor. Kadınlarda da doğum borçlanması erken emeklilik için büyük avantaj sağlıyor. Peki, yıpranma payı kimleri kapsıyor? Yıpranma hakkı nedir? Doğum borçlanması nasıl yapılır? Kaç çocuk için doğum borçlanması yapılır? Askerlik borçlanması ile erken emeklilik nasıl oluyor? Kimler askerlik borçlanması yapabilir? İşte tüm bu soruların yanıtları...
YIPRANMA PAYI NEDİR?
Yıpranma payı ile çalışma koşulları ağır olan mesleklerden daha çabuk emekli olunması amaçlanıyor. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nda "fiili hizmet zammı" olarak geçen yıpranma payı ile çalışma koşullarının ağır olması sebebiyle diğer mesleklere nazaran daha fazla efor sarf edilen ve diğer mesleklerden daha fazla yıpranmaya maruz kalınan işlerde daha çabuk emekli olunması amaçlanıyor.
Örneğin yıpranma payı hakkına sahip olan mesleklerde çalışana çalıştıkları her yıl için ilave 90 gün fiili hizmet zammı veriliyorsa, 12 ay çalışan bir personel, 15 ay çalışmış gibi kabul ediliyor. Buna göre, normalde her yıl emeklilikte 360 gün olarak kabul edilirken, fiili hizmet zammı kapsamındaki mesleklerde her yıl 360 güne ilave olarak 60 ile 180 gün arasında değişen oranlarda prim ödeme gün sayısı ilave ediliyor. Yani, normal bir işte çalışanın emekliliğinde yılda 360 gün dikkate alınırken, fiili hizmet zammı kapsamındaki işlerde 420 ile 540 gün arasında prim ödeme günü dikkate alınıyor.
YIPRANMA PAYI KİMLERİ KAPSIYOR?
Kurşun ve arsenik işlerinde çalışanlar 60 - 90 gün
Cam fabrika ve atölyelerinde çalışanlar 60 gün
Cıva üretimi işleri sanayinde çalışanlar 90 gün
Çimento fabrikalarında çalışanlar 60 gün
Kok fabrikalarıyla Termik santrallerde çalışanlar 60 gün
Alüminyum fabrikalarında çalışanlar 60 gün
Demir ve çelik fabrikalarında çalışanlar 90 gün
Döküm fabrikalarında çalışanlar 60 gün
Asit üretimi yapan yerlerde çalışanlar 90 ile 180 gün
Madenlerin yer altında çalışanları 180 gün
Radyoaktif ve doğal ve yapay radyoaktif, radyoiyonizan maddeler radyoiyonizan maddelerle veya bütün diğer korpüsküler emanasyon kaynakları yapılan işler ile yapılan işlerde çalışanlar 90 gün.
Su altında çalışanlar 60 gün
Türk Silâhlı Kuvvetlerinde Subay, yedek subay, astsubay, uzman jandarma, uzman erbaşlar ve sözleşmeli erbaş ve erler 90 gün
Emniyet ve MİT mensupları 90 gün
İtfaiye veya yangın söndürme işlerinde çalışanlar 60 gün
Basın Kartı Yönetmeliği'ne göre çalışan gazeteciler 90 gün
TRT'de Basın Kartı Yönetmeliği'ne göre çalışanlar 90 gün
Türkiye Büyük Millet Meclisi Yasama organı üyeleri ile dışarıdan atanan bakanlar 90 gün fiili hizmet zammı alıyor.
YIPRANMA PAYI NASIL HESAPLANIYOR?
Örneğin yıpranma payı hakkına sahip olan mesleklerde çalışana çalıştıkları her yıl için ilave 90 gün fiili hizmet zammı veriliyorsa, 12 ay çalışan bir personel, 15 ay çalışmış gibi kabul ediliyor. Buna göre, normalde her yıl emeklilikte 360 gün olarak kabul edilirken, fiili hizmet zammı kapsamındaki mesleklerde her yıl 360 güne ilave olarak 60 ile 180 gün arasında değişen oranlarda prim ödeme gün sayısı ilave ediliyor. Yani, normal bir işte çalışanın emekliliğinde yılda 360 gün dikkate alınırken, fiili hizmet zammı kapsamındaki işlerde 420 ile 540 gün arasında prim ödeme günü dikkate alınıyor.
SAĞLIK ÇALIŞANLARINA YIPRANMA HAKKI NE ZAMAN VERİLECEK?
İnsan sağlığına ilişkin işlerde çalışanlara tanınan FHSZ hakkı, 3 Ağustos 2018 tarihinden sonraki çalışmalara uygulanacak. Çalıştıkları her 360 güne karşılık, 60 gün ilave edilecek.
FHSZ'den yararlanabilecek sağlık meslek mensupları için 45 başlık altında meslek kodu belirlendi. Ancak, meslek kodu listesinde yer almayan, fakat kanuna göre sağlık mesleği olduğu kabul edilen meslekler için ise Sağlık Bakanlığı'ndan görüş alındıktan sonra gerekli işlem yapılacak.
Örneğin, bir personelini eczane kalfası olarak çalıştırdığını beyan eden eczacı, bu personelin eğitim sertifikası veya kurs bitirme belgesini ekleyerek SGK'ya başvuracak. SGK onaylarsa bu kişinin sigorta bildirimleri "Eczane hizmetleri teknikeri" olarak yatırılacak.
Sağlık meslek mensubu sayılmakla birlikte halen Yükseköğretim Kanunu uyarınca görev yapanlar da insan sağlığı için koruyucu, teşhis, tedavi ve rehabilite edici hizmetlerde fiilen çalışmaları şartıyla FHSZ'den yararlanabilecekler.
ASKERİ SAĞLIK PERSONELİ
Askeri hastanelerde çalışırken Sağlık Bakanlığı'na ve Sağlık Bilimleri Üniversitesi'ne devredilen personelin durumuna da açıklık getirildi. Bu personelden, aylıklarını 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu'na göre almaya devam edenler, TSK mensuplarında olduğu gibi her 360 güne karşılık 90 gün FHSZ elde edecekler. Aylıklarını 926 sayılı kanun kapsamında almayan personel ise diğer sağlık çalışanları gibi 360 güne karşılık 60 gün FHSZ kazanacak.
İHTİYAT PİLOTLARI İÇİN YIPRANMA HAKKI
FETÖ'nün 15 Temmuz hain darbe girişiminden sonra çok sayıda askeri pilotun ihraç edilmesinin ardından 2016 yılında çıkartılan kanunla "ihtiyat pilot" uygulamasına geçildi. Bu kapsamda, orduda görev yaptıktan sonra özel havayolu şirketlerine geçmiş olan pilotlar, ayda en az 3 gün F-16'larla uçuş pratiği yaparak savaş durumunda görev yapmak üzere hazır tutulacak.
Genelgeye göre, emeklilik ve yaşlılık aylığı alanlar hariç ihtiyat pilotları, Türk Silahlı Kuvvetleri personeline uygulanmakta olan FHSZ'den yararlanacaklar. Bu kapsamda görev yaptıkları sürelere 4'te 1 oranında ilave edilecek.
BELGELEYENLER YIPRANMA HAKKI KULLANABİLİR
Genelgede, çalıştığı işyeri esas faaliyet konusu itibarıyla FHSZ kapsamında olmayan ancak kanunda sayılan ve yıpranmaya tabi işte çalışanlara da kolaylık sağlandı. Örneğin, motorlu piston imalatı yapan bir işyeri normalde FHSZ'ne tabi değil. Ancak, bu işyerinde dökümhane var ise bu dökümhanede çalışan işçiler, demir-çelik işçilerinde olduğu gibi yılda 90 gün yıpranma hakkından yararlanabilecek. Ancak, bu haktan yararlanabilmek için SGK'ya başvuru yapılması ve durumun belgelendirilmesi gerekiyor.
AZAMİ 26 GÜN BİLDİRİLECEK
Yıpranma hakkından yararlananlar için 3 Kasım 2017 tarihinden itibaren SGK'ya bildirge gönderilirken, FHSZ kapsamındaki çalışma süresi bir ay içinde 26 günü aşamayacak. Başka bir ifadeyle haftada 1 gün tatil kabul edilerek, tatil günleri için FHSZ bildirimi yapılamayacak. Emekli aylığı bağlanmış olanlar hariç olmak üzere, daha önce yanlışlıkla FHSZ kapsamındaki çalışmalar 26 günden fazla bildirilmiş ise bu beyannameler de düzeltilerek işlem yapılacak. FHSZ kapsamındaki günler ile diğer günlerin toplamı ayda 30 günü geçemeyecek.
YIPRANMA PAYI GERİYE DÖNÜK İŞLETİLEBİLİR Mİ?
Torba yasa içerisinde yer alan yıpranma payı, yürürlüğe girmesinin ardından sonraki çalışmaları etkileyecek. Herhangi bir revize olmaması halinde geriye dönük çalışmalar yıpranma yasasına dahil edilmeyecek.
Bu yasadan idari görevlerde bulunan çalışanlar yararlanamayacak.
DOĞUM BORÇLANMASI BAŞVURUSU NEREDEN YAPILIR?
İlk defa 5510 sayılı Kanuna göre hizmet akdiyle çalışanlar ve kendi nam ve hesabına bağımsız çalışmaya başlayan sigortalılar, 2925 sayılı Kanuna tabi sigortalılar ile mülga 506 sayılı Kanun, 1479 sayılı Kanun ve 2926 sayılı Kanununa tabi olan sigortalılar ve hak sahipleri, sigortalının en son çalışmasının/hizmetinin geçtiği sosyal güvenlik il müdürlüğüne/sosyal güvenlik merkezine başvurarak,
Kamu görevlileri (eski kamu görevlileri sigortalıları veya hak sahipleri "SGK Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü Kamu Görevlileri Daire Başkanlığı Mithatpaşa Caddesi No:7 Sıhhıye/ANKARA" adresine borçlanma talep dilekçesiyle başvuruda bulunarak doğum borçlanması yapabileceklerdir. Doğum borçlanması talebinde bulunan kadın sigortalının işvereninden belge istenilmeksizin Kurum hizmet kayıtlarından tespiti yapılarak işlem sonuçlandırılacaktır.
KİMLER DOĞUM BORÇLANMASI YAPABİLİR?
Doğumdan önce,
- Hizmet akdine tabi çalışması bulunan kadın sigortalılar (2925 sayılı Kanun, mülga 506 sayılı Kanun, 5510 sayılı Kanun- 4/1-a ),
- Kendi nam ve hesabına bağımsız çalışma kapsamında sigortalı sayılan kadın sigortalılar (Mülga 1479 sayılı Kanun, Mülga 2926 sayılı Kanun, 5510 sayılı Kanun- 4/b),
- Kamu görevlisi kapsamında sigortalı sayılan kadın sigortalılar (Mülga 5434 sayılı Kanun, 5510 sayılı Kanun- 4/c) ile bunların hak sahipleri,talepte bulunabilirler.
Doğumdan önce,
- Hizmet akdine tabi çalışması bulunan kadın sigortalılar (2925 sayılı Kanun, mülga 506 sayılı Kanun, 5510 sayılı Kanun- 4/1-a ),
- Kendi nam ve hesabına bağımsız çalışma kapsamında sigortalı sayılan kadın sigortalılar (Mülga 1479 sayılı Kanun, Mülga 2926 sayılı Kanun, 5510 sayılı Kanun- 4/b),
- Kamu görevlisi kapsamında sigortalı sayılan kadın sigortalılar (Mülga 5434 sayılı Kanun, 5510 sayılı Kanun- 4/c) ile bunların hak sahipleri,talepte bulunabilirler.
DOĞUM BORÇLANMASI ŞARTLARI NELER?
Sigortalı kadının doğum nedeniyle çalışamadığı iki yıllık süreyi borçlanabilmesi için;
- Hizmet akdi kapsamında çalışanlar için (2925 sayılı Kanun, mülga 506 sayılı Kanun, 5510 sayılı Kanun- 4/a) sigortalılıklarının tescil edilmiş ve adına prim bildirilmiş/tahakkuk etmiş olması,
- Kendi nam ve hesabına bağımsız çalışma kapsamında olan sigortalılar için (Mülga 1479 sayılı Kanun, Mülga 2926 sayılı Kanun, 5510 sayılı Kanun- 4/b) prim ödenip ödenmediğine bakılmaksızın sigortalılıklarının tescil edilmiş/tahakkuk etmiş olması,
-Kamu görevlisi kapsamında sigortalı sayılanlar için sigortalılar (Mülga 5434 sayılı Kanun, 5510 sayılı Kanun- 4/c) sigortalılıklarının tescil edilmiş olması,
- Kadın sigortalının doğumdan önce çalışmaya başlayarak sigortalılık şartını yerine
getirmesi,
- Doğumdan sonra adına prim ödenmemesi,
- Borçlanacağı sürede çocuğunun yaşaması,
gerekmektedir.
DOĞUM BORÇLANMA SÜRELERİ
- Sigortalı kadının doğumdan sonraki sekiz haftalık, çoğul gebelik halinde ise on haftalık süreleri, doğuma üç hafta kalıncaya kadar çalışması halinde, doğum sonrası istirahat süresine eklenen süre dahil toplam istirahat süresi ile birlikte toplam iki yıllık süre borçlanılabilir.
- Kadın sigortalılar doğum nedeniyle çalışamadıkları en fazla üç defa olmak üzere ikişer yıllık sürelerini (toplamda en fazla 6 yıla tekabül etmektedir.) borçlanabilir.
- Doğum borçlanması talebinde bulunan kadın sigortalıların doğum yaptığı tarihten sonra adına primi ödenmiş süreler borçlanma hesabında dikkate alınmaz. Prim ödenmiş süreler iki yıllık süreden düşülerek kalan süre borçlandırılacaktır
- Doğum borçlanması yapılacak sürede çocuğun vefat etmesi halinde vefat tarihine kadar olan süreler borçlanılabilir.
- İlk doğumunu yaptıktan sonra iki yıl dolmadan ikinci doğumunu yapan kadın sigortalı, ilk doğumdan ikinci doğuma kadar geçen süre ile ikinci doğum için borçlanabileceği iki yıllık sürenin toplamı kadar geçen süreyi borçlanılabilir.
KİMLER ASKERLİK BORÇLANMASI YAPABİLİR?
Askerlik borçlanması için er, erbaş ya da yedek subay olarak geçirdikleri süreleri askerlik şubeleri ya da Kuvvet Komutanlıkları üzerinden belgelendiren vatandaşlar, bu şekilde askerde geçirdiği günleri fiili hizmet süresine aktarabiliyor. Askerlik borçlanması sayesinde emeklilik süreci de bir nebze de olsa geriye alınabiliyor.
