2025’e girerken küresel tarım trendleri

1970'lerdeki Vietnam Savaşı ve petrol krizleri dönemindeki 140 puan düzeyinden bu yana, küresel tarım ve gıda fiyatlarında 'Kovid-19' ve üstüne gelen Rusya-Ukrayna Savaşı ile bu seviyeyi de aşarak 160,2 puanla tarihi bir rekor kırdı. Mart 2022'deki bu tarihi rekora göre, BM Gıda ve Tarım Teşkilatı'nın (FAO) 1961'den beri hesaplanan Gıda Fiyat Endeksi (FFPI), 2024 yılını, eylül ayından itibaren, 2023'e göre daha yüksek bir düzeyde, bununla birlikte ekim ayından itibaren nispeten yatay bir seyirde, 127 puanda kapattı. Bunun anlamı, Mart 2022'deki tarihi rekor fiyat düzeyine göre, küresel tarım ve gıda fiyatlarının 2024'ü 33,2 puan daha aşağıda, yüzde 20,7 daha düşük düzeyde kapattığı anlamına geliyor. 2023 sonuna göre ise, küresel tarım ve gıda fiyatları yılı 2024'ü 7,9 puan, yüzde 6,7 yukarıda tamamladı.
İlginç bir detay, 2023'e hayli yüksek bir seviyede başlamış olan küresel tarım ve gıda fiyatlarının tüm yıl ortalamasını dikkate aldığımızda, her ne kadar 2024 sonunda 2023 sonuna göre küresel fiyatlar yılı daha yüksek düzeyde kapatmış olsa da, 2024'ün ortalama fiyatları 2023'e göre 2,6 puan, yani yüzde 2,1 daha düşük bir seviye olarak 122 puanda kaldı. 2024'ün son iki ayını karşılaştırdığımızda ise, aralık ayında kasım ayına göre küresel fiyatları 0,6 puan, yani yüzde 0,5 geriledi. Tüm bir 2024 yılı boyunca küresel şeker ve tahıl ürünlerindeki fiyat endeksi gerilemesi süt ürünleri, bitkisel yağlar ve et fiyat endekslerindeki yükselişi belirli bir düzeye kadar telafi etmeye çalıştı. Küresel şeker fiyatları yüzde 10,4, küresel tahıl fiyatları ise yüzde 9,4 gerilerken, küresel et fiyatları yüzde 7, küresel süt ürünleri fiyatları yüzde 17, küresel bitkisel yağ fiyatları ise yüzde 33,5 arttı.
Küresel et fiyatları 2023 sonundan itibaren 2024'ün ağustos ayı sonuna kadar sürekli artıp, son 4 ay kısmen gerilese de, yine de yılı 2023 sonuna göre da yüksek seviyede kapatırken, küresel süt ürünleri ve küresel bitkisel yağlar fiyat endeksleri tüm yıl boyunca sürekli yükseldi. Hem et fiyatları endeksi, hem de bitkisel yağlar fiyatları endeksi 2022 yılındaki rekor seviyelerine yakın düzeyleri test ettiler. 2024'ün bütününde küresel ekonomide yüzde 5,8 oranında enflasyon yaşandığının tahmin edildiğini dikkate aldığımızda, küresel tarım ve gıda fiyatları 2024'ü 1 puan yüksek bir artışla kapatmış gözüküyor. Küresel gıda arz güvenliği tartışmalarının tüm canlılığını koruduğu, BM'nin tahminlerine göre en az 733 milyon insanın açlık sınırının altında yaşadığı bir dünyada, küresel tarım ve gıda üretimini ve arzını sürdürülebilir kılmak çok önemli. Nitekim, küresel bitkisel yağlarda fiyat sıçramasının en temel nedeni arz daralması oldu.
Günün sonunda tarımsal emtialar kendi zorluklarıyla karşı karşıya. 2025'de de küresel iklim krizinin tetiklediği sıcaklık oynamaları, aşırı kuraklık ve seller ürün verimini etkilemeye devam edecek ve 'Kovid-19'dan beri süregelen tedarik zinciri kesintileri ürün dağıtımını da etkileyecek gibi gözüküyor. 2025 ve takip eden yıllar, sürdürülebilir ve organik ürünlere olan talep hızla artmaya devam edeceğine işaret ediyor. Önde gelen ekonomilerde özellikle çiftçilerin bu standartları karşılaması için baskının arttığını gözlemliyoruz. Tahıllar, kahve ve kakao 2025'te izlenecek emtialar arasında öne çıkacak tarımsal ürünler olarak öngörülüyor. Tarım teknolojisi, tarım emtialarının arz güvenliği adına önde gelen ekonomiler arasında yükselen yeni rekabet alanı olarak öne çıkacak.