Beşinci madde devreye girer mi?

Ukrayna sınırına yakın bir Polonya yerleşim yerine seyir füzesi düştü. Rusya olağan şüpheli. Gerçi Rusya füzenin kendine ait olmadığını duyurdu. Biden da füzenin "Rus füzesini düşürmek için atılan bir Ukrayna füzesi" olduğuna dair kanaatleri olduğunu bildirdi. Ama yine olay sıcaklığını koruyor.
Bu nedenle NATO'nun beşinci madde çerçevesinde harekete geçme ihtimali tartışılıyor. Biden da çok yeni bir açıklama yapmıştı. "Tek karış NATO toprağını bile sonuna kadar savunacağız" demişti. Dünyanın korkulu rüyası, Ukrayna Savaşı'nın yanlışlıkla bile olsa küresel felakete dönüşmesidir. NATO'nun beşinci maddeyle devreye girmesi demek, işte o küresel felaket senaryosu demektir.
Ancak bu olayla beşinci maddenin devreye girmesi beklenmemeli. Birincisi, füze şimdilik sahipsiz görünüyor. Nereden geldiği belli olsa bile bu kolay kolay açığa çıkmaz. Kazayla da olsa, kaza süsüyle de olsa bu füzenin Rusya'ya ait olduğunu kabul etmek, NATO'nun karşılık vermesini gerektireceğinden şimdilik bunun üzeri örtülecektir.
İkincisi, beşinci maddenin ilan edilmesi için öncelikle Polonya'nın NATO'yu beşinci maddeye referansla toplantıya çağırması gerekir. Polonya, NATO'yu dördüncü maddeye referansla toplantıya çağırdı. Yani istişare mekanizmasını devreye soktu.
An itibarıyla beşinci maddenin devreye girmesini beklemek doğru olmaz. Ancak dikkat ederseniz sürekli gri alanlar ortaya çıkıyor. Gri alanlar, NATO anlaşmasının ve nükleer dengenin sürdürülebilirliği için büyük bir tehlikedir. Nükleer bir Rusya'ya karşı NATO beşinci maddeyi bilinçli olarak hiçbir zaman işletmez. Ancak "belirsizlik, kaza zincirleri ve kontrolsüzlükler" geri dönülmez bir süreci başlatabilir.
Rusya zaten savaşı biraz da bu gri alanlara taşımak istiyor. Sahada zorlandığından onurlu bir barışı tercih edecek noktaya geldi. Ancak savaş Ukrayna'da kaldığı müddetçe ABD buna razı olmaz. O nedenle Rusya, ABD'yi ancak kontrolsüzlükle ikna edeceğini düşünüyor olabilir. Henüz çok sistematik bir uygulamadan bahsedemeyiz. Ama olursa da şaşırmayız.