Tabular yıkılırken

Rusya düzmece bir plebisitle Ukrayna'da işgal ettiği bölgeleri kendine kattığını ilan etti. Bizim nesiller için tarih kitaplarından fırlamış gibi bir durum. Zira İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana kurulmuş en temel tabulardan biri olarak görülürdü toprak ilhakı. Bu mantığa göre devletlerin artık yeni topraklar peşinde koşamayacağı, daha doğrusu koşmayacağı; çünkü toprak ilhakının ayıp sayıldığı düşünülürdü. Yani devletlerin fırsatını bulsa bile yayılmayacağı fikri uzun yıllar boyunca işlendi.
Ancak son gelişmeler böyle bir tabunun aslında var olmadığını gösteriyor. Bahsi geçen tabunun ABD'nin hegemonyasıyla ilişkili olduğunu ve bu hegemonya zayıflayacak olursa tarihin geri dönebileceğini söyleyenler de vardı. Fakat bunu test edemiyorduk. ABD'nin dünya üzerinde inşa ettiği liberal hegemonyanın en temel maddelerinden biri buydu. Şimdi ABD hegemonyasının zayıfladığı bir dönemde Rusya yeni bir ateş yaktı ve sanırım bu ateş yayılma ihtimalini de barındırıyor.
İyidir veya kötüdür diye söylemiyorum, ama bu tabu genel olarak ABD'nin beklentilerine göre şekillenmişti. Kendi bölgesel hegemonyasını tamamlamış olan ABD, diğer büyük güçlerin benzer konuma ulaşmasını engellemek adına bu tabuyu destekliyordu.
Uluslararası ilişkilerin çok iyi bilinen bir yaklaşımına göre büyük güçler yayılmaktan vazgeçmez. Her adımda bir yeni adımı planlayıp kendi bölgelerindeki hegemonyasını kurana kadar devam eder. Yani denize ulaşana kadar hiçbir büyük güç durmak bilmez. Bu aslında elde edilmesi imkânsıza yakın bir hayaldir. Ama yine de devletler bu hayal peşinde kendilerini heba etmekten kaçınmaz.
Yine bu yaklaşıma göre tarihte bu işi başarmış tek bir örnek vardır. O da Amerika'dır. Amerika bu nedenle çok güvendedir ve küresel hegemonyasını sürdürmektedir. Ve diğer aktörlerin kendi yakaladığı güvenceyi yakalamasını engellemek için de toprak ilhakını ayıplayan küresel değerler sistemini desteklemiştir.
Bu değerlerin yaygınlık kazandığı ve artık devletlerin Amerikan gücü olmasa da yayılmaya çalışmayacağı düşünülüyordu. Fakat görüyoruz ki, son 10 yıldır ABD dünya siyasetine doğrudan müdahil olmaktan uzak durdukça diğer aktörler de kendi alanlarını genişletmek için harekete geçebiliyormuş.
Dediğim gibi söylediğim şeyler Rusya'nın ilhakını haklı çıkarmaz. Aksine Rusya açık bir saldırganlık yapıyor. Ama önümüzdeki günlerde bu tür eylemlerle daha sık karşılaşacak gibiyiz. Herkesin hazırlığını ona göre yapmasında fayda var.