Bina sağlamlığı nasıl anlaşılır, ev deprem testi nasıl, nereden yaptırılır? Test sonucu kaç günde çıkar, riskli olduğu anlaşılan bina yıkılır mı?

Kahramanmaraş merkezli yaşanan 2 yıkıcı depremin ardından vatandaşlar oturdukları binanın sağlamlığı ile ilgili test arayışına girdiler. Binam sağlam mı sorusunun sıklıkla sorulduğu son günlerde 'Deprem risk analizi' ile ilgili detaylar merak konusu oldu. Peki bina sağlamlığı nasıl anlaşılır? Ev deprem testi nasıl, nereden yaptırılır? DEPREM RİSK ANALİZİ İÇİN NEREYE BAŞVURULUR? Yaşadığınız binanın depreme dayanıklılığını test ettirmek için önünüzde iki yol var: Belediye, Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, Kaymakamlık gibi resmi kurumlara başvurmak veya özel bir şirketle anlaşmak. DEPREM RİSK ANALİZİ NASIL YAPILIYOR? Uzmanlar, tipik bir risk analizi sürecini şöyle özetliyor: 'Önce ön belirtilerine bakılır, iyi bir mühendis ve mimar bu ön gözlemde olası sorunları tespit edilebilir. Gerekirse karot alma yoluna gidebilir.' Bu süreç ise şöyle işliyor: Firmayla yaptığınız anlaşma veya binanın geçmişine dair bilinenlere dayanarak, bazı durumlarda ekiplerin binayı ayrıntılı bir biçimde incelemesi ve karot almadan röntgen yöntemini kullanması yeterli olabiliyor. Binanın zemini, temeli, kirişleri, duvarları, kolonları ve statik özellikleri üzerinde ayrıntılı inceleme yapılıyor. Ancak birçok durumda da binanın durumu veya bu incelemenin kesin güven vermesi gerekliliği, yapının ana taşıyıcı kolonlarından, kirişlerinden ve döşemelerden örnekler (karot) alınmasını gerektiriyor. Sonrasında, alınan karot laboratuvar ortamında çeşitli kriterler üzerinden direnç, basınç ve kalite ölçümlerine tabi tutuluyor. Binaların taşıyıcı elemanlarında kullanılan demirlerin çap, adet ve aralık özellikleri ile nervürlü olup olmadıkları da röntgen cihazlarıyla belirleniyor. Bazı betonarme taşıyıcı unsurlarda sıyırma işlemi yapılarak demirlerin paslanıp paslanmadığı, taşıyıcı elemanların bu nedenle zayıflayıp zayıflamadığı da tespit ediliyor. Bu depreme dayanıklılık testi sonrasında yapının bilgisayarda üç boyutlu simülasyonu hazırlanıyor ve deprem test raporu yazılıyor. Bu rapor, size binanızın depreme ne kadar dayanıklı olduğunu, hangi bölgelerinin hangi riskleri içerdiğini ve alınması gereken önlemleri gösteriyor. BİNANIN ZEMİNİ NE KADAR ÖNEMLİ? Uzmanlar, anlaşacağınız firmanın zemin özelliklerini de incelediğinden emin olmanız gerektiğine dair uyarıda bulunuyor. Deprem dayanıklılık testinde genellikle yapının beton ve demir kalitesi, kolon-kiriş sistemi gibi özelliklerinin 'iyi' olmasının yeterli olduğuna dair yanlış bir kanı var. Oysa görünürde yeni yönetmeliğe dört dörtlük uysa bile zemin özelliklerine uygun inşa edilmemiş ve hatalı/eksik denetim sonucu kullanılır hale gelebilmiş binalar var. Dolayısıyla, binanızı test ettirirken bu parametreyi de göz önünde bulundurmalısınız. Uzmanlar bu konuda, 'Örneğin Gölcük depreminde temelden gömülen ama yapı olarak bütünlüğünü koruyan binalar vardı' açıklamasını yapıyor. TEST SONUCU NE ZAMAN GELİR? Çevre ve Şehircilik Bakanlığından lisans almış kuruluşlar tarafından taşınmaza gelinerek karot alınması ve test edilmesi ile süreç başlar. Karot alımı sonrasında tahmini 1-2 ay süre sonunda rapor İstanbul için ilçe belediyelerine bildirilir. KAROT TESTİ BİNAYA ZARAR VERİR Mİ? Hasar tespit raporu çıkarmak isteyen vatandaşlar, binalardan alınan karot numunelerinin, evlere zarar verip vermediğini merak ediyor. Karot testinin binaya zarar vereceği düşüncesi son dönemlerde sosyal medya da çok sık konuşulmaya başladı. Uzmanlar, betonarme binaların deprem performansı ve depreme dayanıklılığının belirlenmesinde yürürlükteki güncel deprem yönetmeliği olan TBDY-2018 kapsamında yapılan çalışmaların, kesinlikle binaların mevcut durumunu zayıflatacak adımlar sunmadığını belirtiyor. Bahsi geçen kolon ve perde gibi düşey taşıyıcı elemanlardan alınan beton karot numuneleri, numunenin alındığı taşıyıcı elemana dayanım bakımından zarar vermediklerini söylüyor. Karotlar için açılan boşlukların yüksek mukavemetli özel harç malzemesiyle derhal doldurulduğu bildiriliyor.