Hadi ipucu 18 Aralık: Sinan Krateri ile Rumi Krateri nerededir? Hadi 12.30 yarışması

Hadi 12.30 yarışması için ipucu yayınlandı. Binlerce kişi hadi ipucu sorusu için bekleyişteydi. Her gün olduğu gibi hadi ipucu, hadi Instagram hesabından yayınlandı. Hadi Instagram hesabından yapılan açıklamada şu ifadeler kullanıldı:

"hadi bugün 12.30'da! Astronomi tutkunu hadiciler burada mı? Astrolojide retrosuyla bilinse de astronomide güneşe yakınlığı ve kraterleriyle bilinen bir gezegenden ipucu getirdik! Mimar Sinan'ın isminin verildiği "Sinan Krateri" ile Mevlana'nın soyadının verildiği "Rumi Krateri" nerededir?"

HADİ İPUCU SORUSU (18 ARALIK 2018)

HADİ İPUCU SORUSU: Mimar Sinan'ın isminin verildiği "Sinan Krateri" ile Mevlana'nın soyadının verildiği "Rumi Krateri" nerededir?

HADİ İPUCU CEVABI: MERKÜR

MERKÜR HAKKINDA DETAYLI BİLGİ

Merkür, Güneş Sistemi'ndeki dokuz gezegenin en küçüğüdür. Antik Dönem'den beri bilinen beş gezegenden en az dikkat çekenidir. İlk kez MÖ 3000'li yıllarda Sümerlerce gözlenmiş ve MÖ 1400'lü yıllarda da Asurlu gökbilimcilerce kayıtları tutulmaya başlanmıştır. Güneş'e ortalama 58 milyon km uzaklıktaki yörüngesiyle ona en yakın gezegendir. Güneş'e bu denli yakın olduğu için Dünya'dan ancak sabahları gün doğumundan hemen önce doğu ufkunda ve akşamları gün batımından hemen sonra batı ufkunda görülebilir. Yaklaşık bir saatlik bir gözlem penceresi vardır. Gezegen gökyüzünde çok hızlı ilerlediğinden ona Yunan mitolojisinde Tanrıların Habercisi Hermes'in adı verilmiştir. Roma mitolojisinde de Ticaret Tanrısı ve Tanrıların Habercisi olan Mercurius ile özdeşleştirilmiştir.

Merkür'ün yörünge düzlemi Dünya'nın yörünge düzlemiyle (ekliptik düzlem) 7 derecelik bir açı yapar. Gezegenin oldukça basık elips şeklinde bir yörüngesi vardır. Güneş'in çevresindeki bir turunu çok hızlı (saniyede 48 km –Dünya'nın dönüş hızının 1,6 katı) ve çok kısa sürede (88 dünya gününde) tamamlar. Gökyüzünde hep ufka çok yakın göründüğünden ona yönelik gözlemler atmosferdeki tozdan ve hava hareketlerinden hep olumsuz etkilenmiştir. Gezegen ekseninde dönerken yüzeyini gözleyip yüzey şekillerinin ne kadar zaman sonra yeniden aynı noktaya geldiğini izlemek çok zordur. O nedenle uzun bir süre Merkür'ün kendi eksenindeki dönüş süresi bilinememiştir. Bazı bilim insanları da tıpkı Ay'ın Dünya çevresindeki dönüşünde olduğu gibi, Merkür'ün de Güneş çevresindeki dönüşünün kendi ekseninde dönüşüyle aynı sürede olduğunu düşünmüştür. Sonunda Doppler etkisinden yararlanılarak yapılan radar ölçümleriyle (gezegenin iki ucuna elektromanyetik dalgalar gönderip yansıyan dalgaların frekanslarındaki değişimlere bakarak) Merkür'ün kendi eksenindeki dönüşünü 58,7 günde tamamladığı anlaşılmıştır. Bu durumda iki Merkür yılında (2 x 88 dünya günü), ancak üç Merkür günü (3 x 58,7 dünya günü) olur. Bundan dolayı Merkür'de arka arkaya iki Güneş doğuşu arasında geçen süre 176 gündür. Bir başka deyişle Merkür'de 88 gün boyunca aydınlık ve sonraki 88 gün boyunca da karanlık olur.

19. yüzyılda Merkür'ün yörüngesine yönelik dikkatli gözlemler yapılmasına karşın gökbilimciler, Newton hareket yasalarıyla onun yörünge hareketlerini bir türlü tam olarak açıklayamamışlardır. Bu nedenle de Güneş ile Merkür arasında bir başka gezegenin olması gerektiği ve onun kütleçekim etkisinin Merkür'ün yörüngesinde sapmalara yol açtığı düşünülmüştür. Hatta bu varsayımsal gezegene Vulkan adı verilmiştir. Halbuki ne Vulkan diye bir gezegen vardı ne de Merkür'ün hareketinde sıra dışı bir durum. Ortadaki sorun Newton yasalarının Merkür'ün yörünge hareketini açıklamada yetersiz kalışıydı. Bu durum Einstein'ın genel görelilik kuramıyla açıklığa kavuştu. Genel göreliliğe göre Merkür'ün yörüngesini, Güneş'in yakın çevresindeki uzay-zamanı eğişi belirliyordu. Bu kuramın formülleriyle 1915'te Merkür'ün yörüngesi doğru olarak öngörülebildi