Türkiye 24 saatlik başbakan bile gördü
İçişleri Bakanı Ahmet Fikri Tüzer, Refik Saydam'ın görevi başında vefat etmesi üzerine 12. hükümette 1 günlüğüne başbakanlık görevini üstlendi.
- Tarih
- Giriş Tarihi: 27.08.2015 | 00:00
- Güncelleme Tarihi: 27.08.2015 | 08:57
Başbakan Ahmet Davutoğlu, yeni hükümet kurma çalışmaları sırasında diğer partililer tarafından işgalci suçlamalarına muhatap olsa da, siyasi hayatımız yeni hükümet kuruluncaya kadar bir günlük başbakan da gördü, 40 günlük başbakan da... İçişleri Bakanı Ahmet Fikri Tüzer, Refik Saydam'ın görevi başında vefat etmesi üzerine, Şükrü Saracoğlu 9 Temmuz 1942'de 13. hükümeti kurmadan önce 12. hükümette 1 günlüğüne başbakanlık görevini üstlendi. Şükrü Saraçoğlu hemen yeni hükümeti kurunca Tüzer "24 saatlik başbakan" olarak tarihin satırları arasında yerini aldı. Emin Fahrettin Özdilek, 26 Ekim 1961'de Cemal Gürsel'in Cumhurbaşkanlığı görevi başladığı için Başbakanlık görevini 27 Ekim 1961 - 20 Kasım 1961 tarihleri arasında geçici olarak yürüttü.
Ali Hüsrev Bozer, Turgut Özal'ın 31 Ekim 1989 tarihinde Cumhurbaşkanlığına seçilmesi üzerine 9 Kasım 1989 tarihine kadar bu görevi üstlendi. Erdal İnönü, Süleyman Demirel'in Cumhurbaşkanlığına seçilmesi üzerine boşalan yerine 16 Mayıs 1993 - 25 Haziran 1993 tarihleri arasında vekalet etti.
Türkiye'de siyasilerin, 'bu ülke hükümetsiz kalmaz' sözünün temeli 92 yıllık Cumhuriyet tarihine dayanıyor. Bu güne kadar başbakanlığı adeta hükümet durağına çeviren siyasilerimiz, 'yaptıklarımız, yapacaklarımızın teminatıdır' ilkesini o kadar benimsemiş ki, genç Türkiye Cumhuriyeti sudan sebeplerle hükümetsiz kalmış.
Hükümet arayışlarının sürdüğü bu günlerde; koalisyon hükümeti, azınlık hükümeti ya da erken seçim tartışmaları gündemden düşmüyor. Türkiye nasıl bir yola girecek, siyasi kriz hangi evrelerden geçecek onu ilerleyen günler gösterecek. Ancak ülke olarak bu zamana kadar aştığımız yollar oldukça engebeli. Siyasi tarihimiz boyunca yaşadıklarımız asla unutulmayacak türden. İşte "En"lerle dolu seçim ve hükümet şeceremiz…
EN SABIRLI DEMİREL
Türkiye'ye 62 hükümet ve 2 bin civarında bakan hediye eden siyasi altyapı, Anayasa'da belirlenen 18 genel seçim süresi içinde sadece Süleyman Demirel'in başbakanı olduğu 30'uncu hükümet (27 Ekim 1965- 3 Kasım 1969) seçime kadar hayatta kalmayı başardı. Anayasaya göre seçimlerin 4 yılda bir yapıldığı dönemde 4 yıl 7 günlük 1. Demirel Hükümeti böylece bir siyasi rekoru da korumuş oluyor.
EN UZUN ÖMÜRLÜ ERDOĞAN
Demirel'in ardından en uzun süreli hükümet Recep Tayyip Erdoğan'ın ilk dönemi olan (14 Mart 2003-29 Ağustos 2007) 4 yıl 5 ay 15 günlük dönem. Her ne kadar cumhuriyet döneminin en uzun süreli iktidarı sayılsa da Abdullah Gül'ün istifası nedeniyle hükümet kurduğu ve seçimlerin 5 yılda bir yapıldığı dikkate alındığında anayasaya göre bir seçim dönemini başından sonuna kadar tamamlayamadığı için sadece siyasetimizin en uzun ömürlü hükümeti ve bir dönemde en uzun süreli başbakan olma unvanına sahip. 1. Özal hükümeti de (13.12.1983-21.12.1987) tarihleri arasında 4 yıl 8 gün işbaşında kalarak siyasetimizin en uzun ömürlü hükümetlerinden ikincisi. Ancak Özal da 5 yıllık görev süresini erken seçim kararı alınması sebebiyle tamamlayamadı.
EN KISA HÜKÜMET ECEVİT
Hükümetler arasında en kısa ömürlü olanı ise Ecevit'e ait. 21.06.1977- 21.07.1977 tarihleri arasında kurulan Azınlık Hükümeti meclisten güvenoyu alamadığı için 30 günde sona ermek zorunda kaldı.
EN UYUMLU ORTAK ÇİLLER
Kurduğu koalisyon hükümetini en uzun süreli ayakta tutmaya başaran tek lider ise Çiller oldu. Başbakanlığı döneminde ortak olduğu siyasi partinin iki ayrı genel başkanı ile çalışmayı başaran Çiller, Baykal'ın devraldığı CHP döneminde hükümeti bozmak zorunda kaldı.
SUDAN SEBEPLERLE ASTILAR!
1950 seçimlerinde yüzde 52.7 oyla iktidara gelen ve 10 yıl süreyle başbakanlık yapan Adnan Menderes 27 Mayıs 1960 askerî müdahalesiyle tutuklanmıştı. Cuntacıların kurduğu mahkeme, 9 ay 27 gün sonra sudan sebeplerle idamına karar verdi. Karar yüzüne okunduğunda Menderes'in dilinden "Allah milletimize zeval vermesin" cümlesi dökülmüştü.
REKOR İNÖNÜ'DE... 17 YIL 7 AY BAŞBAKANLIK YAPTI
Kesintisiz en uzun süre Başbakanlık görevi rekoru 12 yıl 7 ay 28 günle İsmet İnönü'ye ait. Recep Tayyip Erdoğan 11 yıl 5 ay 14 günle ikinci sırada... Toplamdaki en uzun Başbakanlık görevi rekoru da 17 yıl 11 ay 20 günle yine İsmet İnönü'nün. İki askeri harekât, bir muhtıra ve bir de 28 Şubat süreci geçiren siyasi hayatımızda İsmet İnönü 10, Demirel 7, Menderes ve Ecevit 5, Çiller, Yılmaz ve Erdoğan 3 kez başbakanlık yaptı. Özal, Bayar, Saydam, Saraçoğlu, Saka, Gürsel ve Erim 2 kez başbakan olurken Okyar, Peker, Günaltay, Ürgüplü, Melen, Talu, Irmak, Ulusu, Akbulut, Erbakan ve Gül ise sadece bir kez başbakan olabildi.
HÜKÜMETLERİN ÖMRÜ ORTALAMA 17.8 AY
- Türkiye Cumhuriyeti çok genç ama kurulan her hükümet ortalama 17.8 ayda yaşlandı...
- 92 yıllık tarih içerisinde zamanında seçime gidebilen İki isim çıktı. 6 defa hükümet kuran Demirel ve 3 defa başbakan olan Erdoğan birer defa tam sürelerini kullanıp sandığa gidilebildi.
- Seçimler 1982'ye kadar 4, 2007'ye kadar 5, günümüze kadar da her 4 yıl da bir yapılmış olsaydı bugün 22. hükümet işbaşında olacaktı. Bugün arayışında olduğumuz hükümet ise 204 yıl sonra kurulacaktı.
- Her şey yolunda gitseydi bugüne kadar Türkiye 24 kez sandık başına gitmiş olacak sandığa tekrar gitmek için 2019'u bekliyor olacaktı.
- 1923'ten 1946'ya kadarki tek parti döneminde sandığa hasret kalan halk, çok partili dönemde ise sandıktan ayrılamadı. Sandıkta şimdiye kadar 18 genel, 10 da genel ara seçim yaptı.
- 1923'ten günümüze kadar 4 askeri hükümet, 4 azınlık hükümeti, 3 geçici hükümet, 2 milli birlik hükümeti, 14 de koalisyon hükümeti kuran siyasi partiler 35 defa da tek başına iktidar olarak hükümet olmayı başardı.
GENSORU, DARBE, MUHTIRA...
Hükümetler niye erkenden yıkıldı?
I. İnönü Hükümeti: 3 Mart 1924'de Hilafet ve bazı kanunların kaldırılması üzerine yeni bir kabine oluşturulması için İnönü başbakanlıktan çekildi.
VII. İnönü Hükümeti: 45 gün izin alarak başbakanlıktan ayrılan İnönü daha sonra istifa ederek görevden ayrıldı.
II. Saydam Hükümeti: Refik Saydam'ın görevi başında ölmesiyle hükümet sona erdi.
Peker Hükümeti: Recep Peker, muhaliflerinin artan baskısı sonucu sağlık problemlerini sebep göstererek istifa etti.
III. Menderes Hükümeti: Menderes, DP grubundaki reform isteklerinden kaynaklanan huzursuzluk nedeniyle istifa etti.
V. Menderes Hükümeti: Başbakan Menderes 27 Mayıs 1960 askeri müdahalesiyle tutuklandı, hükümet bozuldu.
II. Gürsel Hükümeti: Gürsel, MBK üyesi olmayanlardan oluşan yeni bir hükümet kurdu. Güven oylaması yapılmadı. Hükümet, 1961'de yapılan genel seçimlere kadar sürdü.
VIII. İnönü Hükümeti: İnönü, Af Kanunu tartışmaları hükümeti çalışamaz hale getirdiği gerekçesiyle istifa etti
III. Demirel Hükümeti: Başbakan Demirel 12 Mart muhtırası üzerine istifa etti.
II. Erim Hükümeti: Erim, 1972'de sağlık sebepleriyle istifa etti. Suat Hayri Ürgüplü'nün hazırladığı hükümet listesi Sunay tarafından 12 Mart Muhtırasına uygun olmadığı gerekçesiyle reddedildi.
II. Ecevit Hükümeti: Genel seçimler sonrasında Ecevit'in kurduğu azınlık hükümeti güvenoyu alamadı.
VI. Demirel Hükümeti: Demirel'in kurduğu azınlık hükümeti 12 Eylül 1980'de yapılan askeri darbe ile sona erdi.
I. Çiller Hükümeti: Tansu Çiller, DYP ve SHP'den oluşan bir koalisyon hükümeti kurdu. Önce Murat Karayalçın, ardından Hikmet Çetin, sonrasında da Deniz Baykal Genel Başkan oldu. Çiller, Deniz Baykal ile anlaşamayınca istifa etti.
Erbakan Hükümeti: Erbakan RP-DYP koalisyon hükümetini kurdu. 18.06.1997'de Erbakan görevi Çiller'e devretmek üzere istifasını Cumhurbaşkanı'na verdi. 28 Şubat tartışmalarını gerekçe gösteren Demirel, hükümeti kurmakla Yılmaz'ı görevlendirdi.
III. Yılmaz Hükümeti: Hükümet ANAP, DSP, DTP azınlık koalisyonu şeklinde kuruldu, CHP dışarıdan destekledi. Başbakan Mesut Yılmaz hakkında verilen gensoru önergesi görüşüldü. Hükümet 314 güvensizlik oyu ile düşürüldü.
V. Ecevit Hükümeti: DSP-MHP-ANAP koalisyon hükümeti kuruldu. Hükümetin normal ömrü 18 Nisan 2004'te doluyordu. Ancak seçim tartışmaları had safhaya çıkınca erken seçim kararı alındı.
12 YIL 7 AY 9 GÜN
En uzun süreli iktidar AK Parti'nin
Abdullah Gül başbakanlığında kurulan 58. Hükümet 18 Kasım 2002-14 Mart 2003 tarihlerinde görev yaptı. Recep Tayyip Erdoğan'ın yasaklarının kalmasıyla Gül istifa etti ve Erdoğan 59, 60, 61. Hükümetlere başkanlık etti. Gül'ün görev süresi dolunca da halk tarafından Cumhurbaşkanı seçildi. Partisinin 5'inci, ülkenin 62. Hükümetini de partiyi emanet ettiği Ahmet Davutoğlu 28 Ağustos 2014 tarihinde kurdu. 12 yıl 7 ay 9 gündür tek başına iktidar olan AK Parti, Türkiye'nin gördüğü en uzun süreli iktidar oldu. TÜRKİYE
Ali Hüsrev Bozer, Turgut Özal'ın 31 Ekim 1989 tarihinde Cumhurbaşkanlığına seçilmesi üzerine 9 Kasım 1989 tarihine kadar bu görevi üstlendi. Erdal İnönü, Süleyman Demirel'in Cumhurbaşkanlığına seçilmesi üzerine boşalan yerine 16 Mayıs 1993 - 25 Haziran 1993 tarihleri arasında vekalet etti.
Türkiye'de siyasilerin, 'bu ülke hükümetsiz kalmaz' sözünün temeli 92 yıllık Cumhuriyet tarihine dayanıyor. Bu güne kadar başbakanlığı adeta hükümet durağına çeviren siyasilerimiz, 'yaptıklarımız, yapacaklarımızın teminatıdır' ilkesini o kadar benimsemiş ki, genç Türkiye Cumhuriyeti sudan sebeplerle hükümetsiz kalmış.
Hükümet arayışlarının sürdüğü bu günlerde; koalisyon hükümeti, azınlık hükümeti ya da erken seçim tartışmaları gündemden düşmüyor. Türkiye nasıl bir yola girecek, siyasi kriz hangi evrelerden geçecek onu ilerleyen günler gösterecek. Ancak ülke olarak bu zamana kadar aştığımız yollar oldukça engebeli. Siyasi tarihimiz boyunca yaşadıklarımız asla unutulmayacak türden. İşte "En"lerle dolu seçim ve hükümet şeceremiz…
EN SABIRLI DEMİREL
Türkiye'ye 62 hükümet ve 2 bin civarında bakan hediye eden siyasi altyapı, Anayasa'da belirlenen 18 genel seçim süresi içinde sadece Süleyman Demirel'in başbakanı olduğu 30'uncu hükümet (27 Ekim 1965- 3 Kasım 1969) seçime kadar hayatta kalmayı başardı. Anayasaya göre seçimlerin 4 yılda bir yapıldığı dönemde 4 yıl 7 günlük 1. Demirel Hükümeti böylece bir siyasi rekoru da korumuş oluyor.
EN UZUN ÖMÜRLÜ ERDOĞAN
Demirel'in ardından en uzun süreli hükümet Recep Tayyip Erdoğan'ın ilk dönemi olan (14 Mart 2003-29 Ağustos 2007) 4 yıl 5 ay 15 günlük dönem. Her ne kadar cumhuriyet döneminin en uzun süreli iktidarı sayılsa da Abdullah Gül'ün istifası nedeniyle hükümet kurduğu ve seçimlerin 5 yılda bir yapıldığı dikkate alındığında anayasaya göre bir seçim dönemini başından sonuna kadar tamamlayamadığı için sadece siyasetimizin en uzun ömürlü hükümeti ve bir dönemde en uzun süreli başbakan olma unvanına sahip. 1. Özal hükümeti de (13.12.1983-21.12.1987) tarihleri arasında 4 yıl 8 gün işbaşında kalarak siyasetimizin en uzun ömürlü hükümetlerinden ikincisi. Ancak Özal da 5 yıllık görev süresini erken seçim kararı alınması sebebiyle tamamlayamadı.
EN KISA HÜKÜMET ECEVİT
Hükümetler arasında en kısa ömürlü olanı ise Ecevit'e ait. 21.06.1977- 21.07.1977 tarihleri arasında kurulan Azınlık Hükümeti meclisten güvenoyu alamadığı için 30 günde sona ermek zorunda kaldı.
EN UYUMLU ORTAK ÇİLLER
Kurduğu koalisyon hükümetini en uzun süreli ayakta tutmaya başaran tek lider ise Çiller oldu. Başbakanlığı döneminde ortak olduğu siyasi partinin iki ayrı genel başkanı ile çalışmayı başaran Çiller, Baykal'ın devraldığı CHP döneminde hükümeti bozmak zorunda kaldı.
SUDAN SEBEPLERLE ASTILAR!
1950 seçimlerinde yüzde 52.7 oyla iktidara gelen ve 10 yıl süreyle başbakanlık yapan Adnan Menderes 27 Mayıs 1960 askerî müdahalesiyle tutuklanmıştı. Cuntacıların kurduğu mahkeme, 9 ay 27 gün sonra sudan sebeplerle idamına karar verdi. Karar yüzüne okunduğunda Menderes'in dilinden "Allah milletimize zeval vermesin" cümlesi dökülmüştü.
REKOR İNÖNÜ'DE... 17 YIL 7 AY BAŞBAKANLIK YAPTI
Kesintisiz en uzun süre Başbakanlık görevi rekoru 12 yıl 7 ay 28 günle İsmet İnönü'ye ait. Recep Tayyip Erdoğan 11 yıl 5 ay 14 günle ikinci sırada... Toplamdaki en uzun Başbakanlık görevi rekoru da 17 yıl 11 ay 20 günle yine İsmet İnönü'nün. İki askeri harekât, bir muhtıra ve bir de 28 Şubat süreci geçiren siyasi hayatımızda İsmet İnönü 10, Demirel 7, Menderes ve Ecevit 5, Çiller, Yılmaz ve Erdoğan 3 kez başbakanlık yaptı. Özal, Bayar, Saydam, Saraçoğlu, Saka, Gürsel ve Erim 2 kez başbakan olurken Okyar, Peker, Günaltay, Ürgüplü, Melen, Talu, Irmak, Ulusu, Akbulut, Erbakan ve Gül ise sadece bir kez başbakan olabildi.
HÜKÜMETLERİN ÖMRÜ ORTALAMA 17.8 AY
- Türkiye Cumhuriyeti çok genç ama kurulan her hükümet ortalama 17.8 ayda yaşlandı...
- 92 yıllık tarih içerisinde zamanında seçime gidebilen İki isim çıktı. 6 defa hükümet kuran Demirel ve 3 defa başbakan olan Erdoğan birer defa tam sürelerini kullanıp sandığa gidilebildi.
- Seçimler 1982'ye kadar 4, 2007'ye kadar 5, günümüze kadar da her 4 yıl da bir yapılmış olsaydı bugün 22. hükümet işbaşında olacaktı. Bugün arayışında olduğumuz hükümet ise 204 yıl sonra kurulacaktı.
- Her şey yolunda gitseydi bugüne kadar Türkiye 24 kez sandık başına gitmiş olacak sandığa tekrar gitmek için 2019'u bekliyor olacaktı.
- 1923'ten 1946'ya kadarki tek parti döneminde sandığa hasret kalan halk, çok partili dönemde ise sandıktan ayrılamadı. Sandıkta şimdiye kadar 18 genel, 10 da genel ara seçim yaptı.
- 1923'ten günümüze kadar 4 askeri hükümet, 4 azınlık hükümeti, 3 geçici hükümet, 2 milli birlik hükümeti, 14 de koalisyon hükümeti kuran siyasi partiler 35 defa da tek başına iktidar olarak hükümet olmayı başardı.
GENSORU, DARBE, MUHTIRA...
Hükümetler niye erkenden yıkıldı?
I. İnönü Hükümeti: 3 Mart 1924'de Hilafet ve bazı kanunların kaldırılması üzerine yeni bir kabine oluşturulması için İnönü başbakanlıktan çekildi.
VII. İnönü Hükümeti: 45 gün izin alarak başbakanlıktan ayrılan İnönü daha sonra istifa ederek görevden ayrıldı.
II. Saydam Hükümeti: Refik Saydam'ın görevi başında ölmesiyle hükümet sona erdi.
Peker Hükümeti: Recep Peker, muhaliflerinin artan baskısı sonucu sağlık problemlerini sebep göstererek istifa etti.
III. Menderes Hükümeti: Menderes, DP grubundaki reform isteklerinden kaynaklanan huzursuzluk nedeniyle istifa etti.
V. Menderes Hükümeti: Başbakan Menderes 27 Mayıs 1960 askeri müdahalesiyle tutuklandı, hükümet bozuldu.
II. Gürsel Hükümeti: Gürsel, MBK üyesi olmayanlardan oluşan yeni bir hükümet kurdu. Güven oylaması yapılmadı. Hükümet, 1961'de yapılan genel seçimlere kadar sürdü.
VIII. İnönü Hükümeti: İnönü, Af Kanunu tartışmaları hükümeti çalışamaz hale getirdiği gerekçesiyle istifa etti
III. Demirel Hükümeti: Başbakan Demirel 12 Mart muhtırası üzerine istifa etti.
II. Erim Hükümeti: Erim, 1972'de sağlık sebepleriyle istifa etti. Suat Hayri Ürgüplü'nün hazırladığı hükümet listesi Sunay tarafından 12 Mart Muhtırasına uygun olmadığı gerekçesiyle reddedildi.
II. Ecevit Hükümeti: Genel seçimler sonrasında Ecevit'in kurduğu azınlık hükümeti güvenoyu alamadı.
VI. Demirel Hükümeti: Demirel'in kurduğu azınlık hükümeti 12 Eylül 1980'de yapılan askeri darbe ile sona erdi.
I. Çiller Hükümeti: Tansu Çiller, DYP ve SHP'den oluşan bir koalisyon hükümeti kurdu. Önce Murat Karayalçın, ardından Hikmet Çetin, sonrasında da Deniz Baykal Genel Başkan oldu. Çiller, Deniz Baykal ile anlaşamayınca istifa etti.
Erbakan Hükümeti: Erbakan RP-DYP koalisyon hükümetini kurdu. 18.06.1997'de Erbakan görevi Çiller'e devretmek üzere istifasını Cumhurbaşkanı'na verdi. 28 Şubat tartışmalarını gerekçe gösteren Demirel, hükümeti kurmakla Yılmaz'ı görevlendirdi.
III. Yılmaz Hükümeti: Hükümet ANAP, DSP, DTP azınlık koalisyonu şeklinde kuruldu, CHP dışarıdan destekledi. Başbakan Mesut Yılmaz hakkında verilen gensoru önergesi görüşüldü. Hükümet 314 güvensizlik oyu ile düşürüldü.
V. Ecevit Hükümeti: DSP-MHP-ANAP koalisyon hükümeti kuruldu. Hükümetin normal ömrü 18 Nisan 2004'te doluyordu. Ancak seçim tartışmaları had safhaya çıkınca erken seçim kararı alındı.
12 YIL 7 AY 9 GÜN
En uzun süreli iktidar AK Parti'nin
Abdullah Gül başbakanlığında kurulan 58. Hükümet 18 Kasım 2002-14 Mart 2003 tarihlerinde görev yaptı. Recep Tayyip Erdoğan'ın yasaklarının kalmasıyla Gül istifa etti ve Erdoğan 59, 60, 61. Hükümetlere başkanlık etti. Gül'ün görev süresi dolunca da halk tarafından Cumhurbaşkanı seçildi. Partisinin 5'inci, ülkenin 62. Hükümetini de partiyi emanet ettiği Ahmet Davutoğlu 28 Ağustos 2014 tarihinde kurdu. 12 yıl 7 ay 9 gündür tek başına iktidar olan AK Parti, Türkiye'nin gördüğü en uzun süreli iktidar oldu. TÜRKİYE