CANLI YAYIN
A HABER GALERİ
Atiye dizisiyle büyük merak uyandıran Göbeklitepe’nin sırları neler? Göbeklitepe nerede? Göbeklitepe neden önemli?
Bilinen insanlık tarihinin tüm gerçeklerini değiştiren ve tarihin sıfır noktası kabul edilen Göbeklitepe, geçen yıl UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne alınmasıyla da popüler kültürün odağı haline geldi. Göbeklitepe ile ilgili araştırma ve inceleme kitapları da arka arkaya yayımlanmaya başladı. Tüm dünyada gözler Şanlıurfa'ya çevrilmişken Göbeklitepe'yle ilgili detaylar araştırılmaya başlandı. Peki Göbeklitepe neden önemli? Göbekli tepenin sırları neler? İşte Göbekltepe ile ilgili merak edilen tüm detaylar.
Bilinen insanlık tarihinin tüm gerçeklerini değiştirerek ezberleri bozan Göbeklitepe popüler kültürün odağı haline geldi. Özellikle geçtiğimiz günlerde yayınlanmaya başlanan Atiye dizisinin konusunun merkezinde yer alan Göbeklitepe, sosyal medya ve internette en çok konuşulan konu oldu. Tarihin sıfır noktası kabul edilen ve henüz sadece yüzde 5'i kazılabilmişken bile elde edilen bilgilerle tarihin seyrini değiştiren Göbeklitepe, henüz çözülemeyen sırlarıyla odak noktası haline geldi. Peki Göbeklitepe neden önemli? Göbekli tepenin sırları neler? İşte Göbekltepe ile ilgili merak edilen tüm detaylar.
Göbeklitepe, aşağı yukarı 12 bin yıl öncesine ait bir kalıntılar topluluğu. Elips ya da spiral biçiminde yerleştirilmiş alçak duvarların ortasında T şeklinde dikilitaşlardan oluşuyor. Bu taşların bulunduğu duvarlar boyunca yine T şeklinde, daha küçük taşlarla çevrili yapılar görülüyor. O dönemde yapıyı inşa eden insanlar, bu alanı 1500 yıl kullandıktan sonra üzerini toprakla örterek kapatıyor. Alanın keşfedilmesinden bugüne kadar yapılan incelemelerde bunun nedeni henüz bulanamamışken, orada yaşayan insanlara ne olduğu da aydınlatılmak için beklenen sorular arasında yer alıyor.
Yapılan jeomanyetik araştırmalarda yerin altında 14 tane daha benzer yapının bulunduğunu saptanırken neden Göbeklitepe ve benzeri 14 yapı yaptıkları hala gizemini koruyor.
Göbeklitepe özellikleri göz önünde bulundurulduğunda, barınma amacıyla yapılmış gibi görünmüyor. Arkeologların, din ve insanlık tarihi uzmanlarının ortak görüşüne göre bu yapılar bir tapınaklar topluluğu. Henüz burada nasıl ritüeller yapıldığıyla ilgili net cevaplara ulaşılmadı. Göbeklitepe kazıları devam ettikçe uzmanların tapınak tezini destekleyici bulgulara rastlanıyor.
GÖBEKLİTEPE NEREDE?
Göbeklitepe, Şanlıurfa'ya 13 kilometre mesafede bulunuyor. İnsanlık tarihinin başlangıç noktalarından biri olan Mezopotamya'nın en kuzey ucunda yer alıyor. Bu anlamda Mezopotamya'nın medeniyetlerin kuruluşuna, gelişimine şahitlik ettiğinin, insanlığın ilk yerleşik hayat örneklerinden biri olduğunun kanıtıdır Göbeklitepe.
GÖBEKLİTEPE NEDEN ÖNEMLİ?
Anadolu'da yerleşik hayata geçildikten sonrasına ait farklı bölgelerde kalıntılar bulunuyor. Sırasıyla saymak gerekirse: Çayönü (Diyarbakır), Çatalhöyük (Konya), Hacılar (Burdur), Alişar (Yozgat), Truva (Çanakkale), Alacahöyük (Çorum), Tilkitepe (Van), Beycesultan (Denizli), Anadolu'nun en eski kalıntıları arasında yer alıyor. Bu kalıntıların yaşı M.Ö. 7000'lere kadar gidebiliyorken Göbeklitepe'nin 12 bin yıl önce inşa edildiği artık biliniyor. Tüm kalıntıların atası konumunda olan bu yapılar ise aydınlatılamayan bir sürü soru işareti barındırıyor. İşte Göbeklitepe'ye dair bilinenler ve henüz aydınlatılamayan sorular…
YERLEŞİM YERİ DEĞİL
Göbeklitepe bir yerleşim yeri olmaması burayı özel kılan sebeplerin başında geliyor. Göbekli tepe, insanlığın yerleşik hayata, tarıma geçmesinden birkaç bin yıl öncesinde de bir çeşit sosyal oluşumun, inanış sisteminin, hiyerarşinin bulunduğuna işaret ediyor.
Burada bulunan dikilitaşların üzerindeki kabartma, oyma ve boyamalarda, simgesel ve stilize anlatım tarzı dikkat çekiyor. İşçiliklerdeki ustalık, yüksek bir bilince ve estetik anlayışa işaret ediyor. Bu durum şunu gösteriyor: insanlık daha tarım yapmıyorken, yazıyı keşfetmemişken, henüz hayvanları bile evcilleştirmemişken böyle eserleri yapabiliyordu. İşte bu yönüyle Göbeklitepe'nin Taş Devri insanına bakış açısını değiştiriyor.
Yazı bulunmadan 8 bin yıl öncesine ait bu yapılarda kullanılan resimler ve şekiller insanlığın bilinen en eski şekille anlatımı yani insanlığın ilk hiyeroglifleri. Mağara içine çizilen hayvan resimleri bilinen hayvan figürlerinden çok farklı şeyler anlatıyor. Bunların bir dile karşılık geldiğini, bir tür yazı olduğunu söylemek elbette mümkün değil. Ancak Mısır hiyeroglifleriyle benzer figürlerin, simgelerin görülüyor olması dikkat çekiyor.
TAPINAK OLARAK İNŞA EDİLMİŞ OLABİLİR
Bu döneme kadar göçebe olarak yaşayan insanın yeryüzünde kendisini hayvanlardan ayırmaya başladığı, yaratılış olarak kendisini özel görmeye başladığı geçmiş zamana ait en belirgin ve en önemli nokta olarak görülüyor.
Tanrı kavramı da insanlık tarihine Sümer ve Mısır medeniyetleriyle giriş yapmış olsa da Göbeklitepe'de yapıların şeklinden ve dikilitaşlardaki kabartma ve oymalardan, burada da bir nevi inançsal hiyerarşinin, belki de tanrı ve insan ayrımının olabileceği düşünülüyor.
Bu dönemde şehirleşme olmadığı için liderlik, askerlik, kölelik ya da işveren yok. Ortak yaşam, ortak projeler, eşit yiyecek ve eşit mal bölüşümü var. Yani insanların bu yapıların inşasına katılmasını zorlayan bir sistem olmaması gönüllü olarak katıldıklarını gösteriyor. Bu da Göbeklitepe'nin bir tapınak olabileceği ihtimallerini artırıyor.
Yapıların ortasında bulunan T biçimindeki ikiz taşların kenarlarındaki el ve kol kabartmaları sayesinde bu T'lerin her birinin bir insan figürü olduğuna kesin gözüyle bakılıyor. Figürlere yüz çizilmemiş olmasının nedeni de tanrısallık olarak yorumlanabiliyor.
Buna rağmen etraflarını çevreleyen daha küçük T şekilli dikilitaşlarla aralarında bir ast üst ya da ulvi dünyevi ayrımı olabileceği de tahmin ediliyor.
Göbeklitepe yapılış aşaması anlamında da şaşırtıcı. Boyları 3-6 metre arasında değişen dikilitaşların ağırlığı 20 tona kadar çıkabiliyor. Kullanılan kireç taşının sağlanabileceği en yakın yerse yapılara 2 kilometre uzaklıkta. Henüz çakmak taşı dışında bir alet kullanmayan, hayvanları evcilleştirmediği için onlara yük de taşıtamayacak olan insanoğlunun nasıl olup da burayı inşa ettiği anlaşılamıyor. Bu bakımdan Göbeklitepe'nin yapımı da en az Mısır Piramitleri kadar gizemli.
Göbeklitepe, dünyanın ilk tapınağı olma tacını İngiltere'de bulunan Stonehenge'i, Mısır Piramitleri'ni ve Malta'daki Ggantija Tapınakları'nı 7000 yıldan fazla bir zaman farkıyla geçerek elde etti. Bugün yapılış şekli ve amacı, yaşı ve yüksek estetik özellikleriyle tarihçileri, arkeologları ve antropologları büyülüyor. Dünya üzerinde gelişmiş insan medeniyetinin yalnızca bizler olmadığını gösteriyor. İnsanlığın dünya üzerinde birkaç kez geliştiğini, son noktasına geldikten sonra tekrar sıfırdan başladığını savunanlar Göbeklitepe'yi tezlerinin bir ispatı olarak gösteriyorlar.
Dünyanın geri kalanından çok daha önce yerleşik düzene geçen halkların günümüzü şekillendirdiği ve dünyanın en eski şehri olduğunu bulunan her kalıntıyla tekrar ve tekrar kanıtlıyor.
