4 Şubat Dünya Kanser Günü! En çok öldüren ikinci hastalık

Kanser başlıca; tütün kullanımı, yüksek beden kitle indeksi (fazla kilolu ya da şişman/obez olma), meyve ve sebzeden fakir beslenme, yetersiz fiziksel aktivite ve alkol tüketimi gibi başlıca beş davranışsal ve beslenme ile ilgili risk faktöründen kaynaklanmaktadır. Oysa yine günümüz şartlarında kanserlerin %30-50'ye yakınının, risk faktörlerinden kaçınma ve mevcut kanıta dayalı önleme stratejilerinin uygulanması yoluyla önlenebilir durumda olduğu bilinmektedir. Ayrıca, erken tanı konmuş ve uygun şekilde tedavi edilmişse birçok kanserin iyileşme olasılığının da yüksek olduğu bilinen bir gerçektir. '4 Şubat Dünya Kanser Günü', kanser konusunda farkındalığı ve eğitimi artırarak, dünyanın her yerindeki hükümetler ile bireyleri hastalığa karşı harekete geçmeye zorlayarak her yıl milyonlarca önlenebilir ölümün önüne geçmeyi amaçlamaktadır. Dünya Kanser Günü; yankı uyandırmayı, değişim aşılamayı ve farkındalık günü ile sınırlı kalmayarak daha sonraki günlerde de sürdürülecek bir eylemi harekete geçirmeyi amaçlayan bir kampanyadır. İlk olarak 2005 yılında ülkemizin de yakın işbirliği içerisinde olduğu Uluslararası Kanser Kontrol Örgütü (UICC) tarafından düzenlenen Dünya Kanser Günü etkinlikleri, izleyen yıllarda her yılın 4 Şubat günü UICC ve işbirliğindeki kuruluşlarla birlikte küresel düzeyde yürütülen kampanyalarla geleneksel hale getirilmiştir. RİSK ALTINDA MISINIZ? Kanserleri önleme yolunda risk faktörlerinden kaçınmak gerekiyor. İşte o liste... Sigara ve dumansız tütün ürünlerini de içeren tütün kullanımı ERKEN TEŞHİS HAYAT KURTARIYOR Dünyada en çok öldüren ikinci hastalık olan kanser için erken teşhis ve etkin tedavi, hastaların hayatta kalma oranını yükseltiyor. Kanser, vücudun hemen hemen her organında anormal hücrelerin kontrolsüz şekilde büyüyerek, diğer organlara yayılmasıyla başlayabilen geniş bir hastalık grubu olarak tanımlanıyor. Oluştuğu dokuya göre isimlendirilen kanserin 200'den fazla türünün tespit edildiği biliniyor. Cilt, meme, akciğer, prostat, mide, kalın bağırsak (kolon), rahim ağzı (serviks) kanseri ve lenf bezi tümörleri, hastalığın en yaygın türleri arasında yer alıyor. 'Habis tümör' veya 'ur' olarak da adlandırılan kanser hastalığının, dünya genelinde en fazla ölüme yol açan ikinci hastalık olduğu belirtiliyor. Dünya Sağlık Örgütüne (DSÖ) bağlı bir kuruluş olan Uluslararası Kanser Araştırma Ajansının (IARC) verilerine göre, 2020'de dünya genelinde 19 milyon 292 bin 789 kişiye kanser teşhisi konulurken, 9 milyon 958 bin 133 kişi kanser nedeniyle hayatını kaybetti. Kanser vakalarından 9 milyon 503 bin 710'u Asya ülkelerinde görülürken, Avrupa'da 4 milyon 398 bin 443, Kuzey Amerika'da 2 milyon 556 bin 862, Latin Amerika ile Karayipler'de 1 milyon 470 bin 274 ve Afrika'da 1 milyon 109 bin 209 kişiye kanser teşhisi konuldu. Her yıl yaklaşık 400 bin çocuk da kansere yakalanıyor. En sık görüler kanser türleri ülkeler arasında farklılık gösterirken, serviks, 23 ülkede en fazla görülen kanser türü olarak öne çıkıyor. 2040 yılında kanser teşhisi konulan kişi sayısının yaklaşık 28 milyon 887 bine yükselmesi öngörülüyor. Karaciğer, kolon ve rektum, akciğer, mide ve meme kanserleri, en fazla ölüme neden olan kanser türleri arasında yer alıyor. Kanser ölümlerinin yaklaşık üçte biri, sigara kullanımı, yüksek vücut kitle indeksi, alkol tüketimi, az meyve-sebze ile beslenme ve fiziksel aktivite eksikliğinden kaynaklanıyor. İnsan papillom virüsü ve hepatit gibi kansere neden olan enfeksiyonlar, düşük ve orta gelirli ülkelerdeki kanser vakalarının yüzde 30'una neden oluyor. GENETİK YATKINLIK VEYA BAZI DIŞ ETKENLER KANSERE NEDEN OLUYOR Kanser, genellikle kanser öncesi bir lezyondan kötü huylu bir tümöre ilerleyen çok aşamalı bir süreçte, normal hücrelerin tümör hücrelerine dönüşmesinden kaynaklanıyor. Kanser hastalığının nedenlerinden birinin; genetik yatkınlık yani ailedeki hastalık geçmişi olduğu belirtilirken, sigara ve alkol kullanımı, yoğun güneş ışınına maruz kalma, radyasyon ile kanserojen olarak anılan bazı kimyasallara maruz kalma, çeşitli virüsler, kötü beslenme alışkanlıkları ve hava kirliliği gibi dış faktörlerin de kansere neden olduğu biliniyor. Özellikle düşük veya orta gelirli ülkelerde, kronik enfeksiyonlar da kanser için risk teşkil ediyor. Kanser kaynaklı ölümlerin yüzde 30 ila 50'si erken teşhis ve etkili tedavi ile önlenebiliyor. Tüm kanser türlerinde ve hastalarında etkili bir kanser tedavi yöntemi henüz bulunamamış olsa da türüne göre değişmekle birlikte ortalama yüzde 50 civarındaki iyileşme oranları giderek artıyor. Ameliyat, kemoterapi, radyasyon terapisi ve kemik iliği nakli gibi tedaviler, kanserin en yaygın tedavi yöntemleri olarak karşımıza çıkıyor. Bunların yanı sıra immünoterapi, hormon tedavisi, hedefli ilaç tedavisi ve radyofrekans ablasyon yöntemi de kanser tedavilerinde uzun süredir uygulanıyor. Söz konusu tedavi yöntemleri, tek başına veya birleştirilerek uygulanabiliyor. Kanser riski, tütün kullanmayarak, sağlıklı vücut ağırlığını koruyarak, meyve ve sebze dahil olmak üzere sağlık yiyecekler tüketerek, düzenli fiziksel aktivite yaparak, ultraviyole ışınından kaçınarak, dış ve iç mekan kirliliğine daha az maruz kalarak azaltılabiliyor. KANSERDE DOĞRU TEŞHİS, ÖNEMLİ TEDAVİ YÖNTEMİ Doğru kanser teşhisi, uygun ve etkili tedavi için önemli olurken, her kanser türü farklı tedavi yöntemine ihtiyaç duyuyor. Kanser tedavileri genel olarak cerrahi, radyoterapi veya kemoterapi, hormonal tedaviler ile hedefe yönelik biyolojik tedaviler gibi sistematik bir süreç gerektiriyor. Tedavi yöntemi seçilirken, kanserin türü ve tedavi edilen kişiye de dikkat ediliyor. Tedavi protokolünün tanımlanmış bir süre içinde tamamlanması, öngörülen terapötik sonuca ulaşmak için önem arz ediyor. İlk adım olarak tedavi hedeflerinin belirlenmesi, tedavinin olumlu bir süreçte seyretmesi açısından önemliyken, birincil amacın; genellikle kanseri iyileştirmek veya yaşamı önemli ölçüde uzatmak olması gerektiği kaydediliyor. Hastanın yaşam kalitesini artırmak da önemli bir hedef olarak öne çıkarken, bu, kanserin son evrelerinde hastanın fiziksel, psikososyal ve ruhsal esenliği ile palyatif bakım için destek sağlanmasıyla başarılabiliyor. Meme kanseri, rahim ağzı kanseri, ağız kanseri ve kolorektal kanser gibi en yaygın kanser türlerinden bazılarının, erken teşhis edildiğinde ve en iyi uygulamalara göre tedavi edildiğinde yüksek iyileşme olasılıklarına sahip olduğu biliniyor. Testiküler seminom, çocuklarda farklı lösemi ve lenfoma türleri gibi bazı kanser türlerinin de vücudun diğer bölgelerinde kanserli hücreler bulunduğunda bile uygun tedavi sağlanırsa yüksek iyileşme oranlarına sahip olduğu belirtiliyor. Ülkelerin gelir düzeylerine göre tedaviye erişimde önemli farklılıklar öne çıkarken, kapsamlı tedavinin yüksek gelirli ülkelerin yüzde 90'ından fazlasında, düşük gelirli ülkelerin ise yüzden 15'inden azında mevcut olduğu ifade ediliyor. AŞIRI KALORİ ALIMINA DİKKAT! Türk Kanser Araştırma ve Savaş Kurumu Derneği Başkanı Prof. Dr. Tezer Kutluk, genetik yatkınlığın kanserle mücadelede önemine işaret ederek, genetik yatkınlığın farkında olarak düzenli kontrollerle kanserden korunabilmenin mümkün olduğunu vurguladı. Kutluk, 4 Şubat Dünya Kanser Günü dolayısıyla açıklamada, kanserle mücadele konusunda yapılabileceklere ilişkin bilgi verdi. Beslenmenin kanserden korunmada önemine işaret eden Kutluk, günlük protein ve karbonhidrat dengesinin sağlanması, bol sıvı tüketiminin ihmal edilmemesi gerektiğini söyledi. Kutluk, 'Beslenme dediğimizde mucize formüllerin peşinden gitmeyerek, aşırı kalori alımından kaçınılması gerekmektedir.' dedi. Prof. Dr. Kutluk, şu bilgileri verdi: 'Tatlı yasak diye bir şey yok. Şeker kanser yapıyor diye de bir şey yok ama hergün tatlı yiyorsanız, çok fazla kalori alıyorsanız bu iyi bir şey değil. Dengeli beslenmek gerekiyor, kırmızı eti az tüketmek gerekiyor. Dünyanın şu anda en fazla üstünde durduğu şeylerden bir tanesi, işlenmiş gıdalar. Bu gıdalar daha fazla tüketiliyor.' 'ERKEN TANI ÖNEMLİ' Kutluk, kanserde çevresel faktörlerin de etkisine değinerek, kanser yapıcılara maruziyetin farkına varılmadığını, bilinen çevresel kanser yapıcılardan radon ve aşırı güneş maruziyetinin deri kanserinde etkisine ilişkin dikkatli olunması gerektiğini söyledi. Genetik yatkınlığın kanserdeki etkisine değinen Kutluk, ailede birden fazla kanser varsa, genç yaşta görülen kanserler fazlaysa, aynı tip kanserler fazla görülüyorsa ailede bir yatkınlık var mı diye hekime danışılması gerektiğini vurguladı. Kutluk, 'Bireyde genetik yatkınlık varsa bunu yok edemeyeceksiniz, yatkınsanız yatkınsınız demektir. Ama farkında olmak ve bilmek suretiyle yatkınsanız bilinen kanser yapıcılardan kendinizi koruyarak ya da kontrollerinizi düzgün yaptırarak erken tanı yöntemiyle kendinizi veya sevdiklerinizi koruyabilirsiniz.' diye konuştu. 'SEVDİKLERİNİZİ KANSERDEN KORUMANIZ MÜMKÜN' 'Kim olursanız olun kendinizi, çevrenizdekileri, arkadaşlarınızı ve sevdiklerinizi kanserden korumanız mümkün' diyen Kutluk, şikayeti olan ancak kanserde genetik yatkınlığı olmayanların üç kanser türünde tarama yaptırması gerektiğine dikkat çekti. Rahim ağzı kanserine karşı tarama testleri sayesinde erken teşhisle insanların kurtulmasının tamamen mümkün olduğunu belirten Kutluk, kalın bağırsak kanseri için de tarama yapılması gerektiğini söyledi. Kutluk, Türkiye'de kalın bağırsak kanseri taramasının öneminin bir kısım insan tarafından bilindiğini, bazıları tarafından ise bilinmediğini ve taramaya gidilmediğini söyledi. 50 yaşından sonra hem erkeklerin hem kadınların muayenelerini yaptırmaları gerektiğini belirten Kutluk, 'Büyük abdestte gizli kan ve endoskopik muayene yöntemiyle muayeneler artık eskisi gibi zor ve eziyetli değil.' dedi. Tarama yapılması gereken üçüncü bir kanser türünün de meme kanseri olduğunu ifade eden Kutluk, memede görülen kitle ve şişkinliğin kanserde belirleyici özellik olduğunu söyledi. Kutluk, kadınların 20'li yaşlardan sonra ayda bir kez kendi kendine meme muayenesi yapması gerektiğini ifade ederek, 'Bütün kanserler için söyleyecek olursak erken belirtide, vücudun herhangi bir yerinde açıklanamayan şişlikler, uzun süren ses kısıklığı, durup dururken düzelmeyen bir öksürük, vücudun herhangi bir yerinde akıntı, idrarda ve büyük abdestte kanamalar, vücuttaki benlerde değişiklikler gibi belli başlı belirti ve bulguları sayabiliriz.' diye konuştu.