Yıpranma payı ile erken emeklilik nasıl olur? Yıpranma hakkı kimleri kapsıyor? Erken emeklilik şartları neler?

Erken emeklilik yüz binlerce kişinin hayalini süslüyor. Uzun yıllar çalışarak üretim ekonomisine hayat veren vatandaşlar prim ve yaş akdini doldurduktan sonra bağlı oldukları kurum üzerinden emekli oluyor. Türkiye'de SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı sistemleri üzerinden emekli olunabiliyor. Emekliliğini güvence altına almak isteyenler BES formülünü de devreye sokuyor. Günümüzde vatandaşların en büyük sorunu primi doldururken yaş şartını yerine getirememiş olmak. Bunun dışında yaşı dolan ancak primi günü eksik olan vatandaşlar da var. Devlet bu konuda vatandaşlara bazı kolaylıklar sağlıyor. Özellikle kadınlar doğum borçlanması ile 2 bin 160 güne kadar erken emekli olabiliyor. Erkekler ise askerlik borçlanması ile 1 yıl erken emekli olabiliyor. Bunların yanı sıra iki cinsiyet grubunu da kapsayan yıpranma hakkı söz konusu. 2018'de yıpranma hakkı ile ilgili çok önemli çalışmalar yapıldı ve kapsam genişletildi. 45 meslek grubunda erken emeklilik fırsatı ortaya çıktı. Peki, yıpranma payı kimleri kapsıyor? Yıpranma hakkı nedir? Askerlik borçlanması nedir, nasıl yapılır? Doğum borçlanması kaç çocuğa kadar yapılabilir? İşte erken emeklilik formülleri... EMEKLİLİK ŞARTLARI NELER? Ülkemizin üretim ekonomisine uzun yıllar katkı sağlayan işçiler emekli olmanın hayaliyle yaşıyor. Emeklilik yıllarında devlet tarafından işçiye pirim ve ödemelerine göre emekli maaşı veriliyor. Peki emekli olmak için istenen şartlar neler? İşte emeklilik şartları... Sigortalılık süresinin başlangıcı 08.09.1976'dan önce olan erkek SSK'lılar: 55 yaşını doldurmuş olma ve en az 5000 gün veya, 55 yaşını doldurmamış olmakla beraber, 25 yıldan beri sigortalı bulunma ve en az 5000 gün, Malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olma şartlarını yerine getirenler, tam emekli aylığına hak kazanmaktadırlar. 08.09.1999 günü ve sonrası işe giren erkekler emekli olabilmeleri için 60 yaşını tamamlamış ve en az 7000 gün sayısı ile emekli olabilecekler. Görüldüğü üzere 08.09.1999 gününden sonra işe girenler için sigortalılık süresi diye bir şey kalmamıştır. 7000 günü doldurmak ve 60 yaşını tamamlayıp 61 yaşından gün alması gerekir. 4.500 GÜN İLE ERKEKLERDE EMEKLİLİK 60 yaşını doldurmuş olması , 25 yıldan beri sigortalı bulunması ve en az 4500 gün prim ödemek şartı ile kısmı emekli olabileceklerdir. SSK, BAĞKUR ERKEN EMEKLİLİK ŞARTLARI NELER? Bağ-Kur'dan 2019 yılında erken emekli olabilmek için gerekli şartların sağlanması gerekmektedir. Bir takım özel durumlarda Bağ-Kur'lu sigortalılar erken emekli olabilmektedirler. Bilindiği üzere 1 Ekim 2008 tarihinde yapılan Sosyal Güvenlik Reformu ile SSk, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı'ndan oluşan üç tip sigortalılık yeniden düzenlenerek Sosyal Güvenlik Kurumu çatısı altında toplanarak 4A, 4B ve 4C olarak yeniden isimlendirilmiştir. Bağ-Kur olarak isimlendirilen ve Sosyal Güvenlik Reformunun ardından 4B olan sigortalılık türünde daha çok kendi işini yöneten işletme sahipleri, serbest meslek erbabı, tacirler ve ziraat işiyle uğraşan çiftçiler yani kamu ya da özel bir kuruma tabi olarak çalışmaksızın sigortalı olmak isteyen vatandaşların faydalandığı sigortalılık türüdür. Bağ-Kur emeklilik hesaplama ve emeklilik şartlarını detaylıca inceleyelim. DOĞUM BORÇLANMASI NASIL YAPILIR? Doğum nedeniyle çalışma hayatından kopan kadınların diğer çalışanlardan geri kalmamaları için tanınan doğum borçlanması sayesinde erkek sigortalıların askerlik borçlanması gibi kadın sigortalılar da doğum borçlanması yoluyla Bağkur erken emeklilik müjdesi 2019 yılında da önceki yıllarda olduğu gibi yakalayabilirler. Bu kapsamda doğum borçlanması yapacak kişilerin sigorta başlangıç tarihinden sonra doğum yapmış olmaları gerekmektedir. Sigortalılık öncesi doğumlar borçlanılamaz. 2014 yılında yapılan değişiklikler ile SSK, Bağkur ve Emekli sandığı türlerinden hangisine tabi olursa olsun tüm sigortalılara doğum borçlanması yapma hakkı tanınmıştır. Yine 2014 yılında yapılan değişiklik sayesinde önceden 2 çocuğa kadar olan doğum borçlanması 3 çocuğa çıkarılarak, 3 kez doğum yapan bir kadın sigortalının 2 bin 160 güne kadar borçlanma hakkına kavuşması sağlanmıştır. Bu sayede kadın sigortalılar doğum yaptıkları ve çalışamadıkları süreleri kapsayan prim günlerini ödeyerek prim gün sayılarını arttırarak emeklilik tarihlerini öne çekebilmektedirler. Ancak erkek sigortalıların askerlik borçlanmalarında olduğu gibi kadın sigortalıların da her doğum borçlanması erken emeklilik anlamına gelmemektedir. Bunun için kadın sigortalının emeklilik yaşında prim sayısı yetmiyorsa avantaj sağlar, çalışma hayatına staj ile başlayan erken yaşta sigortalı olan kadınlar için büyük bir avantaj olabilir. Doğum borçlanması için gerekli olan şartlar; ANNEYE 6 YIL ASKERE 1 YIL Kadınlar sigortadan sonra doğumları 3 çocuk için borçlanarak yaparak 6 yıl yani 2760 gün prim kazanabiliyor. Yaş ve yıl şartları tamamsa 6 yıl beklemeden emekli olabiliyorlar. YIPRANMA PAYI NEDİR? Yıpranma payı ile çalışma koşulları ağır olan mesleklerden daha çabuk emekli olunması amaçlanıyor. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nda 'fiili hizmet zammı' olarak geçen yıpranma payı ile çalışma koşullarının ağır olması sebebiyle diğer mesleklere nazaran daha fazla efor sarf edilen ve diğer mesleklerden daha fazla yıpranmaya maruz kalınan işlerde daha çabuk emekli olunması amaçlanıyor. Örneğin yıpranma payı hakkına sahip olan mesleklerde çalışana çalıştıkları her yıl için ilave 90 gün fiili hizmet zammı veriliyorsa, 12 ay çalışan bir personel, 15 ay çalışmış gibi kabul ediliyor. Buna göre, normalde her yıl emeklilikte 360 gün olarak kabul edilirken, fiili hizmet zammı kapsamındaki mesleklerde her yıl 360 güne ilave olarak 60 ile 180 gün arasında değişen oranlarda prim ödeme gün sayısı ilave ediliyor. Yani, normal bir işte çalışanın emekliliğinde yılda 360 gün dikkate alınırken, fiili hizmet zammı kapsamındaki işlerde 420 ile 540 gün arasında prim ödeme günü dikkate alınıyor. YIPRANMA PAYI NASIL HESAPLANIYOR? Örneğin yıpranma payı hakkına sahip olan mesleklerde çalışana çalıştıkları her yıl için ilave 90 gün fiili hizmet zammı veriliyorsa, 12 ay çalışan bir personel, 15 ay çalışmış gibi kabul ediliyor. Buna göre, normalde her yıl emeklilikte 360 gün olarak kabul edilirken, fiili hizmet zammı kapsamındaki mesleklerde her yıl 360 güne ilave olarak 60 ile 180 gün arasında değişen oranlarda prim ödeme gün sayısı ilave ediliyor. Yani, normal bir işte çalışanın emekliliğinde yılda 360 gün dikkate alınırken, fiili hizmet zammı kapsamındaki işlerde 420 ile 540 gün arasında prim ödeme günü dikkate alınıyor. SAĞLIK ÇALIŞANLARINA YIPRANMA HAKKI NE ZAMAN VERİLECEK? İnsan sağlığına ilişkin işlerde çalışanlara tanınan FHSZ hakkı, 3 Ağustos 2018 tarihinden sonraki çalışmalara uygulanacak. Çalıştıkları her 360 güne karşılık, 60 gün ilave edilecek. FHSZ'den yararlanabilecek sağlık meslek mensupları için 45 başlık altında meslek kodu belirlendi. Ancak, meslek kodu listesinde yer almayan, fakat kanuna göre sağlık mesleği olduğu kabul edilen meslekler için ise Sağlık Bakanlığı'ndan görüş alındıktan sonra gerekli işlem yapılacak. Örneğin, bir personelini eczane kalfası olarak çalıştırdığını beyan eden eczacı, bu personelin eğitim sertifikası veya kurs bitirme belgesini ekleyerek SGK'ya başvuracak. SGK onaylarsa bu kişinin sigorta bildirimleri 'Eczane hizmetleri teknikeri' olarak yatırılacak. Sağlık meslek mensubu sayılmakla birlikte halen Yükseköğretim Kanunu uyarınca görev yapanlar da insan sağlığı için koruyucu, teşhis, tedavi ve rehabilite edici hizmetlerde fiilen çalışmaları şartıyla FHSZ'den yararlanabilecekler. YIPRANMA PAYI KİMLERİ KAPSIYOR? Kurşun ve arsenik işlerinde çalışanlar 60 - 90 gün Demir ve çelik fabrikalarında çalışanlar 90 gün ASKERİ SAĞLIK PERSONELİ Askeri hastanelerde çalışırken Sağlık Bakanlığı'na ve Sağlık Bilimleri Üniversitesi'ne devredilen personelin durumuna da açıklık getirildi. Bu personelden, aylıklarını 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu'na göre almaya devam edenler, TSK mensuplarında olduğu gibi her 360 güne karşılık 90 gün FHSZ elde edecekler. Aylıklarını 926 sayılı kanun kapsamında almayan personel ise diğer sağlık çalışanları gibi 360 güne karşılık 60 gün FHSZ kazanacak. İHTİYAT PİLOTLARI İÇİN YIPRANMA HAKKI FETÖ'nün 15 Temmuz hain darbe girişiminden sonra çok sayıda askeri pilotun ihraç edilmesinin ardından 2016 yılında çıkartılan kanunla 'ihtiyat pilot' uygulamasına geçildi. Bu kapsamda, orduda görev yaptıktan sonra özel havayolu şirketlerine geçmiş olan pilotlar, ayda en az 3 gün F-16'larla uçuş pratiği yaparak savaş durumunda görev yapmak üzere hazır tutulacak. Genelgeye göre, emeklilik ve yaşlılık aylığı alanlar hariç ihtiyat pilotları, Türk Silahlı Kuvvetleri personeline uygulanmakta olan FHSZ'den yararlanacaklar. Bu kapsamda görev yaptıkları sürelere 4'te 1 oranında ilave edilecek. BELGELEYENLER YIPRANMA HAKKI KULLANABİLİR Genelgede, çalıştığı işyeri esas faaliyet konusu itibarıyla FHSZ kapsamında olmayan ancak kanunda sayılan ve yıpranmaya tabi işte çalışanlara da kolaylık sağlandı. Örneğin, motorlu piston imalatı yapan bir işyeri normalde FHSZ'ne tabi değil. Ancak, bu işyerinde dökümhane var ise bu dökümhanede çalışan işçiler, demir-çelik işçilerinde olduğu gibi yılda 90 gün yıpranma hakkından yararlanabilecek. Ancak, bu haktan yararlanabilmek için SGK'ya başvuru yapılması ve durumun belgelendirilmesi gerekiyor. AZAMİ 26 GÜN BİLDİRİLECEK Yıpranma hakkından yararlananlar için 3 Kasım 2017 tarihinden itibaren SGK'ya bildirge gönderilirken, FHSZ kapsamındaki çalışma süresi bir ay içinde 26 günü aşamayacak. Başka bir ifadeyle haftada 1 gün tatil kabul edilerek, tatil günleri için FHSZ bildirimi yapılamayacak. Emekli aylığı bağlanmış olanlar hariç olmak üzere, daha önce yanlışlıkla FHSZ kapsamındaki çalışmalar 26 günden fazla bildirilmiş ise bu beyannameler de düzeltilerek işlem yapılacak. FHSZ kapsamındaki günler ile diğer günlerin toplamı ayda 30 günü geçemeyecek. YIPRANMA PAYI GERİYE DÖNÜK İŞLETİLEBİLİR Mİ? Torba yasa içerisinde yer alan yıpranma payı, yürürlüğe girmesinin ardından sonraki çalışmaları etkileyecek. Herhangi bir revize olmaması halinde geriye dönük çalışmalar yıpranma yasasına dahil edilmeyecek. Bu yasadan idari görevlerde bulunan çalışanlar yararlanamayacak. TOPLU ÖDEME İLE ERKEN EMEKLİ OLUNABİLİR Mİ? Her çalışan haklı olarak bir gün emekli olmayı hayal ediyor. Ülkemizde bunun yolu da belli sayıda gün prim ödemek, belli yaşa gelmek ve belli bir sigortalı yılını doldurmak isteniyor. Yasalarımız geçmiş yıllarda çalışılmayan dönemler için geriye dönük ödeme imkânı tanımıyor. Ancak bazı istisnalar ile toplu ödeme yaparak bu günleri satın almak mümkün olabiliyor. Sigortalıların borçlanma yapabilecekleri süreler 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 41. Maddesi ile düzenlenmiş. 1) Kadınlar sigortadan sonra üç çocuğa kadar doğum borçlanması yaparak 2.160 günü toplu ödeme ile satın alabiliyor. 6) Sigortalı iken herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınanlardan bu suçtan dolayı beraat edenlerin tutuklulukta veya gözaltında geçen süreleri de borçlanılabiliyor.

A HABER GALERİ

Yıpranma payı ile erken emeklilik nasıl olur? Yıpranma hakkı kimleri kapsıyor? Erken emeklilik şartları neler?