CANLI YAYIN
A HABER GALERİ
Yaş ve prim skalası! EYT için OCAK 2023 pusulası netleşti! 1999, 2000,2001, 2002 sigorta girişliler... Kritik saatlere girildi! Staj, çıraklık, askerlik borçlanması...
EYT düzenlemesi için kritik saatlere girildi. Emeklilikte Yaşa Takılanlar düzenlemesi için Başkan Recep Tayyip Erdoğan bugün açıklama yapacak. Düzenlenmeden yararlanmayı bekleyen milyonlarca kişi yaş ve prim konusunda gelecek açıklamaları yakından takip ediyor. EYT düzenlemesinde 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigorta kaydının bulunması, 5000-7200 günlük prim ödemesinin tamamlanması, kadınlar için 20, erkekler için 25 yıl sigortalılık süresinin dolması şartı yer alıyor. İşte EYT düzenlemesi için gelişmeler!
EYT düzenlemesi için kritik saatlere girildi. Emeklilikte Yaşa Takılanlar düzenlemesi için Başkan Recep Tayyip Erdoğan bugün açıklama yapacak. Düzenlenmeden yararlanmayı bekleyen milyonlarca kişi yaş ve prim konusunda gelecek açıklamaları yakından takip ediyor. EYT düzenlemesinde 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigorta kaydının bulunması, 5000-7200 günlük prim ödemesinin tamamlanması, kadınlar için 20, erkekler için 25 yıl sigortalılık süresinin dolması şartı yer alıyor. İşte EYT düzenlemesi için gelişmeler!
Başkan Recep Tayyip Erdoğan'ın bu akşam 19.45'te EYT düzenlemesini kamuoyuyla paylaşması bekleniyor.
EYT'LİYE TAZMİNAT HESABI
Milyonların gözü emeklilik için yaşa takılanlara yönelik düzenlemede. 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olanlar bir yandan yapılacak düzenlemeyi beklerken, bir yandan da emeklilik sürecine ilişkin pek çok detayı merak ediyor. Bunlardan biri de kıdem tazminatı... İşverenlerin karşılaşacağı kıdem tazminatı yükünü, uygun finansman koşullarıyla Hazine Destekli KGF kefaleti ile karşılayabilecekleri bir kredi paketi konusunda hazırlıklara başlanırken, çalışanlar da ne kadar para alacağını araştırıyor.
Peki özel sektörde çalışanların kıdem tazminatları nasıl hesaplanacak? Bu ödemelerde Ocak'ta neler değişecek? İşte detayları…
* Kıdem tazminatında brüt ücret nasıl belirleniyor? Neler ekleniyor?
Her yıl için 30 günlük brüt ücret kadar hesaplama yapılıyor. Son brüt ücret dikkate alınıyor, buna yıl içinde alınan düzenli ödemeler de dahil ediliyor. Prim, mesai gibi değişken ödemeler brüt ücrete eklenmiyor ancak yemek, kıyafet parası, görev tazminatı, ikramiye gibi ödemeler dahil ediliyor.
Örneğin; brüt maaşı 9 bin lira olan, her yıl Ramazan ve Kurban bayramlarında birer maaş ikramiye alan bir çalışanın giydirilmiş brüt maaşı şöyle hesaplanıyor:
Brüt ücret: 9.000 TL
Brüt ikramiye: 18.000 TL
Ücrete eklenecek ikramiye: 18.000 /12 = 1.500 TL
Giydirilmiş brüt ücret: 9.000 + 1.500 = 10.500 TL
Tam yılı aşan süreler de hesaba katılıyor mu?
İşçiye ödenecek olan kıdem tazminatı her geçen tam yıl için en az 30 günlük ücret tutarıdır. Burada brüt yani giydirilmiş ücrete göre hesaplama yapılıyor. Bir tam yılı aşan süreler için de oranlama yaparak hesaplama yapılıyor. Yani 1 yılı aşan günler boşa gitmiyor. Örneğin; 10 yıl 6 aylık çalışan ve giydirilmiş brüt ücreti 10.500 lira olan çalışanın tazminatı şöyle hesaplanıyor:
Giydirilmiş brüt ücret: 10.500 TL
10 yıllık tazminat: 10.500 x 10 = 105.000 TL
6 aylık tazminat: 10.500 / 12 x 6 = 5.250 TL
Toplam tazminat: 105.000 + 5.250 = 110.250 TL
Damga vergisi: 836.80 TL
Ödenecek tutar: 109.413,20 TL
TAZMİNATTAN KESİNTİ YAPILIYOR MU?
Kıdem tazminatı gelir vergisine tabi değil. Tazminattan yalnızca damga vergisi kesiliyor. Başka kesinti yapılmıyor.
* Tazminat nasıl hesaplanıyor?
Giydirilmiş brüt ücret ile çalışma süresi çarpılıyor. Çıkan tutardan binde 7.59 damga vergisi kesiliyor. Örneğin son giydirilmiş brüt ücreti 10 bin 500 lira olan ve 12 yıl hizmeti olan çalışana ödenecek tutar şöyle belirleniyor:
Giydirilmiş brüt ücret: 10.500 TL
Çalışma süresi: 12 yıl
Kıdem tazminatı: 12 x 10.500 = 126.000 TL
Damga vergisi: 956,34 TL
Ödenecek tutar: 126.000 – 956,34 =125.043 TL
OCAK'TA TAZMİNATLAR NASIL DEĞİŞECEK?
Ocak'ta çalışanların maaşı artacak. Tazminat da son brüt ücret üzerinden hesaplandığından, yeni maaşlar yapılacak ödemeye yansıyacak. Asgari ücretliler yeni asgari ücretin brütü üzerinden tazminatını alırken, halen 15 bin 371 lira olan kıdem tazminatı tavanı da memur maaş katsayısındaki artışla birlikte yükselecek.
ASGARİ ÜCRETLİNİN TAZMİNATI OCAK'TA NE KADAR ARTABİLİR?
Halen işten çıkartılan asgari ücretlinin kıdem tazminatı çalıştığı her yıl için 6 bin 471 liradan hesaplanıyor. Eğer asgari ücret Türk-İş'in 'Kırmızı çizgimiz' dediği net 7 bin 785 lira olursa, brüt asgari ücret 9 bin 159 liraya yükselecek. Asgari ücretlinin çalıştığı her yıl için kıdem tazminatı 2 bin 688 lira artacak. Zam yüzde 50 olursa her yıl için 9 bin 706, yüzde 65 olursa 10 bin 677 lira tazminat alınacak. Bu tutardan sadece damga vergisi kesilecek.
12 yıllık kıdemi olan bir asgari ücretliyi örnek alıp, Ocak'ta brüt ücretin 9 bin 150 liraya çıktığını dikkate alırsak:
MEVCUT BRÜT ÜCRET: 6.471 TL
Çalışma süresi: 12 yıl
Kıdem tazminatı: 12 x 6.471: 77.652 TL
Damga vergisi: 589,38 TL
Ödenecek tutar: 77.062 TL
MEVCUT BRÜT ÜCRET: 9.159 TL
Çalışma süresi: 12 yıl
Kıdem tazminatı: 12 x 9.159: 109.908 TL
Damga vergisi: 834,20 TL
Ödenecek tutar: 109.074 TL
FARK: 109.074 – 77.062 = 32.012 TL
* TAZMİNAT TAVANI NASIL DEĞİŞECEK? KİMİ, NASIL ETKİLEYECEK?
Halen geçerli kıdem tazminatı tavanı 15 bin 371 lira 40 kuruş. Bu yılın sonuna kadar işten ayrılan, çalıştığı her yıl için en çok 15 bin 371 lira 40 kuruş kıdem tazminatı alabiliyor. Brüt kazancı bu tutarın altında olanlara kendi maaşı, üstünde olanlara ise tavan üzerinden hesaplanan tazminat ödeniyor. Bu tutardan da sadece damga vergisi kesiliyor. Tavan yeni yılla birlikte değişecek. Enflasyon tahminlerine göre en düşük memur zammı yüzde 16.99, en yüksek ise yüzde 20.67 olarak bekleniyor. Bu tahminlere göre kıdem tazminatı tavanı 17 bin 983 ile 18 bin 548 lira aralığına çıkabilecek. Ancak refah payı eklenirse bu tutar daha da artacak. Eğer tavan 18 bin 548 lira olursa bu tutarın altında maaşı olanlar kendi maaşı, üstünde olanlar 18 bin 548 lira üzerinden tazminatını alacak.
* KIDEM TAZMİNATINA TAKSİT YAPILMASI MÜMKÜN MÜ?
Kıdem tazminatının peşin ödenmesi esas. Çalışanın rızası olmadan kıdem tazminatı taksitle ödenemiyor. İşveren eğer işçinin açık ve yazılı onayını alırsa kıdem tazminatını taksitle ödeyebilir.
* KIDEM TAZMİNATINI ALAMAYAN NE YAPACAK?
Uyuşmazlıklarda önce arabulucuya başvuru yapılıyor. Kıdem tazminatında zaman aşımı 5 yıl. Bu süre kıdem tazminatı hakkının doğduğu tarihten itibaren başlıyor.
* EYT'LİLERİN BİRİKMİŞ İZİNLERİ NE OLACAK?
Kullanılmayan izinlerin bedelinin iş akdi bittiğinde ödenmesi gerekecek. İzin ücreti, iş akdinin sona erdiği tarihteki ücret üzerinden ödenecek. İzin hakkında zaman aşımı diye bir süre söz konusu değil. Eğer ödeme yapılmazsa iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren 5 yıl içinde yargı yoluna gidilmeli. Zaman aşımı iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren başlar.
YENİ EMEKLİYE İNTİBAK FORMÜLÜ
8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olanların gözü kulağı EYT düzenlemesinde. Düzenlemenin detayları merakla beklenirken, Türkiye Emekliler Derneği'nden (TÜED) 'intibak' çağrısı geldi.
Türkiye Emekliler Derneği Genel Başkanı Kazım Ergün, "Kamuoyunun merakla beklediği EYT düzenlemesinin, 2000 yılından sonra emekli olanların aylıklarını yükseltecek intibak düzenlemesiyle taçlandırılmasını bekliyoruz" dedi. 2000 yılı öncesi emeklileri için yapılan intibak düzenlemesinin 2000 yılı sonrası emekli olanlar için de yapılmasını talep eden Ergün, "Karma emekli aylığı hesaplanmasıyla emekli olanlar, intibak yapılmasını bekliyor. Yapılması gereken, 2000'li yıllara ait aylık hesaplamalarının tek bir kriter üzerinden yapılmasıdır" ifadesini kullandı.
İLK İNTİBAK 2012'DE GELDİ
Emeklilere intibak konusu yıllardır gündemde. 2000 yılı öncesinde emekli olanlar arasındaki maaş farklılıklarını gidermek için 2012 yılında intibak yasası çıkarıldı. Bu yasa ile tüm maaşlar yeniden hesaplanmış, yaklaşık 2 milyon SSK'lının gelirinde artış olmuştu. Bu artışlar Ocak 2013'ten itibaren maaşları yansıtılmıştı.
NEDEN İSTENİYOR?
Bu düzenlemenin ardından 2000 yılı ve sonrasında emekli olanlar için de intibak talepleri gündeme geldi. Bu taleplerin altında yatan neden ise emekli maaşlarının 3 ayrı dönem baz alınarak hesaplama yapılması…
Emekli maaşları hesaplanırken 1999 öncesi, 1999-Ekim 2008 arası, Ekim 2008 sonrası çalışmalar için farklı hesaplama yapılıyor. Her üç dönemde de farklı aylık bağlama oranları ve güncelleme katsayıları kullanılıyor.
3 AYRI HESAPLAMA VAR
İlk dönem olarak 1999'a kadar olan süreye bakılıyor. Burada aylık bağlama oranları yüksek olarak uygulanıyor ancak güncelleme katsayısı dışında başka katkı olmuyor.
1999 ile 2008 arasında yapılan ikinci dönemde ise aylık bağlama oranları düşse de büyüme oranı güncellemede kullanılıyor. 2008 sonrası dönem ise ayrı olarak hesaplanıyor. Burada da büyüme hızının yüzde 30'u alınırken, bir önceki yılın enflasyon oranı da maaş hesaplamasında ve güncellemede kullanılıyor.
NE İSTENİYOR?
TÜED, intibak düzenlemesi çıkarılarak, emekli olunan tarihlere bakılmaksızın, prim kazancı ve prim ödeme gün sayıları eşit olanların aylıklarının eşitlenmesini istiyor. Ayrıca gelecekte emekli olacakların aylıklarında kayıpların olmaması için güncelleme katsayısı ve aylık bağlama oranlarında bütün dönemler için tek bir hesaplama yönteminin benimsenmesini talep ediyor.
KİME, NASIL YANSIYACAK?
Bu talepler ancak yasal düzenlemeyle yapılabilecek. 2000 yılı ve sonrasında emekli olanlara intibak konusu daha önce Anayasa Mahkemesi'ne de taşınmıştı. Yüksek Mahkeme de bu düzenleme için Meclis'i adres göstermişti. Eğer intibak düzenlemesi çıkarsa 2000 yılı ve sonrasında emekli olan herkesi kapsayacak. Yaşa takılanların EYT düzenlemesiyle Ocak ayından itibaren emekli olması beklenirken, ardından çıkarılacak bir intibak yasası onları da kapsayacak. Tüm emeklilerin maaşları yeniden hesaplanacak.
