CANLI YAYIN
A HABER GALERİ
1999 - 2000 - 2001 sigorta girişliler dikkat! Staj sigorta başlangıç sayılacak mı? EYT sonrası kritik detay netleşti! Staj, çıraklık, stajyer statüsü...
Emeklilikte Yaşa Takılanlar için yasal düzenleme Meclis'e gelecek. Yasanın detayları Başkan Erdoğan'ın açıklamaları sonrasında prim ve gün sayısı aranan şartlar arasında yer alırken, yaş şartı aranmayacak. Düzenlemenin içinde yer alacak maddeler merak ediliyor. "Kimler nasıl emekli olacak? Eksikleri olanlar nasıl tamamlayacak? 1999 sonrası için bir plan var mı? Staj sigorta başlangıcı sayılacak mı?" sorularının cevapları araştırılan konular arasında yer alıyor. İşte, EYT ile emeklilik için merak edilenler!
SON DAKİKA HABERİ! Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesinde artık son aşamaya gelindi. Yasal düzenlemenin bu ay sonunda Meclis'e gelmesi bekleniyor. Tasarı yasalaştıktan sonra başvurular alınmaya başlayacak. Bu aşamada yaş şartı aranmadan emekli olma imkanı tanınacak. EYT'liler süreçle ilgili detayları merak ediyor. İşte EYT düzenlemesi için son gelişmeler!
*Kimler yasal düzenlemenin kapsamına girecek?
8 Eylül 1999 öncesinde bir sosyal güvenlik kurumunda sigortalı olmuş çalışmaya başlamış ve primi yatırılmış tüm vatandaşlar Emeklilikte Yaşa takılanlar (EYT) kapsamına giriyor. Burada EYT'li olmak için tek şart 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olup prim yatırmış olmak. Primlerin geçerli olması için fiili çalışma şartı da bulunuyor. Bu tarihten önce sigortalı olarak çalışmaya başlayanlar için 8 Eylül 1999 tarihinde çıkartılan yasa ile yaş şartı getirildi. Dolayısıyla bu tarihten önce sigortalı olan herkes yaş şartına takılarak emekliliğini geciktirdi. Yasa bu sorunu çözecek ve yaş sınırı olmadan her EYT'li emekli olacak.
*EYT'lilerde emeklilik için hangi şartlar gerekiyor?
EYT yasasından yararlanacaklar için yaş sınırı kaldırıldı. Ancak 8 Eylül 1999 öncesinde yaş şartı olmamasına rağmen prim ve yıl şartı vardı. Bu tarihten önceki yasal döneme dönüldüğünde SSK'lılar için kadınlarda 20 erkeklerde 25 yıl şartı ve 5000 gün prim biriktirmek zorunluluğu bulunuyor. Bağ-Kur ve Emekli Sandığı'nda ise kadınlarda 7200 (20 yıl) erkeklerde ise 9000 (25 yıl) gün şartları bulunuyor. Dolayısıyla EYT'lilerden bu şartları yerine getirmiş olanlar yeni düzenlemeden yararlanabilecek.
*Bağ-Kur primlerinin düşürülmesi gündemde mi?
8 Eylül 1999 öncesinde olduğu gibi şu anda da Bağ-Kur'lular için prim şartları kadınlarda 7200 erkeklerde 9000 gün olarak uygulanıyor. Bu şartlar Emekli Sandığı'nda da aynı. Kurumlar Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) çatısı altında birleşmesine rağmen şartlar eşitlenmedi. Bu konuda Çalışma Bakanı Vedat Bilgin'in 'eşitlenmesiyle' ilgili açıklamaları olmuştu. Ancak şu anda bir netlik bulunmuyor. 1999 sonrasında SSK primleri 7 bin ve 2008 sonrası için ise 7200 güne çıkartıldı. Bu noktada 9 bin günün 7200 gün ile eşitlenmesi mümkün olabilir. Ancak 5000 güne indirilmesi ile ilgili yasanın içinde bir madde bulunması gerekiyor. Bu da Meclis aşamasında netlik kazanacak.
*Bağkur tescili olmayanlar ne yapacak?
Daha önce vergi mükellefi olup Bağ-Kur kaydı olmayanlar için geçmişe dönük bir borçlanma ve tescil işlemi bulunmuyor. Dolayısıyla bu günler emeklilik hesabında kullanılmıyor. Bunun için yasal bir düzenleme yapılması gerekiyor.
*İlk etapta emekli olacak 2 milyon 250 bin kişi kimlerden oluşuyor?
Çalışma ve Sosyal Güvenlik bakanı Vedat Bilgin yasa çıktığında ve yaş şartı kaldırıldığında hemen emekli olacakların sayısını 2 milyon 250 bin kişi olarak açıkladı. Bu sigortalılar prim ve yıl sayılarını doldurmuş kişilerden oluşuyor. Yani SSK'lılar için en az 5000 günü olan kadınsa 20 yıl( Bu süre doldu) erkek ise 25 yılını tamamlamış kişiler hemen emekli olacak 2 milyon 250 bin kişinin içinde bulunuyor. Yine Bağ-Kur ve Emekli Sandığı için de 7200 gün ve 9 bin gün şartlarını tamamlamış olanlar da bu grupta yer alıyor. Aralık ayında borçlanma için başvuran çok sayıda EYT'li de primlerini tamamlıyor. Bu EYT'liler de ilk emekli olacak vatandaşlyar arasına katıldığında sayı daha da artacak.
*Sadece bu 2 milyon 250 bin kişi mi emekli olacak? EYT'de bir süre sınırı var mı?
8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olarak işe başlayan her EYT'li emeklilik hakkına kavuşacak. Ancak şartları tamamlamak gerekiyor. İlk etapta şartları tamamlamış 2 milyon 250 bin kişi emekli edilecek. Bunların dışında kalanlar yani henüz şartları tamamlanmamış olanlar ise istenen prim ve yıl şartını doldurduklarında emeklilik hakkına kavuşacak. Örneğin primi tamam ama 1999 yılı içinde ilk kez sigortalı olan bir erkek EYT'linin emekli olabilmesi için 25 yılın geçmesi gerekiyor. Bu EYT'li ancak 2024 yılında 25 yılını tamamlayacağı için ilk etapta emekli olacak 2 milyon 250 bin kişinin arasında yer almayacak. Şartları tamamladığında emeklilik hakkına kavuşacak. Böylece her EYT'li için yaş sınırı olmadan emeklilik bir kazanılmış hak haline geliyor
*Yılı tamam ama primi eksik olanlar ne yapacak?
EYT yasasından yararlanabilmek için yıl ile birlikte primin de tamam olması gerektiğini söylemiştik. Bu yüzden eksik primi olanların bunu tamamlaması gerekecek. Bunun için erkeklerde askerlik, kadınlarda doğum borçlanması imkanları bulunuyor. Bağ-Kur'lular için geçmişte ödemedikleri günlerini ihya ile canlandırma fırsatı var. Borçlanma imkanları olmayanlar isteğe bağlı sigorta ile prim satın alabiliyor. Gurbetçiler yurtdışı borçlanma yapabilirken geçmişte sigortasız çalışanlar için de hizmet tespit davası açma yolu var. Böylece geçmiş günlerini tescil ettirip prim kazanabilirler.
*İhya işleminde kısmi ödeme yapılıyor mu?
Bağ-Kur'lular silinen günlerini ihya (Canlandırma) yaparak satın alırken tamamını şimdiki asgari ücret üzerinden ödeyerek alabiliyorlar.
*Gurbetçiler borçlanarak EYT'li olur mu?
Yurtdışındaki vatandaşlar burada çalıştıkları süreleri ve kadın gurbetçiler de bulundukları süreleri borçlanarak primlerini artırabilirler. Türkiye'de daha sonra sigortalı olanlar borçlandıkları gün kadar işe giriş tarihlerini geri çekerek EYT kapsamına da girebilirler. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli konu yurtdışı borçlanmalar Bağ-Kur kapsamında sayılıyor.
*Doğum borçlanmasında sigorta şartı var mı?
Doğum borçlanması sigortadan sonraki doğumlar için yapılabiliyor. Sigorta öncesi doğumların borçlanılmasıyla ilgili annelerin talepleri var. ancak mevcut durumda bu mümkün değil. Sigortadan sonraki 3 çocuk için borçlanma yapanlar 2160 gün kazanabiliyor.
*Hizmet tespit davasında zaman aşımı var mı?
Geçmişte sigortasız çalışılan dönemler için hizmet tespit davasında 5 yıllık hak düşürücü süre var. Bu yüzden 5 yıl geriye kadar dava açılabiliyor. Ancak burada bazı istisnalar da var. Eğer sigorta girişi yapılmış ve prim yatırılmamışsa süreye bakılmıyor. Yine aynı işyerinde önce sigortasız çalıştırılıp sonra sigorta yapılmışsa yine süreye bakılmıyor. Burada delillerle başvuru gerekiyor.
*Borçlanma için başvuranlar kısmi ödeme yapabilir mi?
Doğum ve askerlik borçlanmasında müracaatınız kaç gün olursa olsun ihtiyacınız gün kadar borçlanma yapabilirsiniz. Burada ödemediğiniz kısım dikkate alınmıyor. Ancak kalan kısım için yeniden ödeme yapmak isterseniz başvuruyu yenilemeniz gerekiyor
*Prim için hiçbir borçlanma şansı olmayanlar ne yapacak?
Yukarıda saydığımız prim kazanma yöntemlerinden hiçbirini yapma imkanınız yok ise isteğe bağlı sigorta ile her ay prim ödeyerek gün sayınızı tamamlayabilirsiniz. Ancak burada isteğe bağlı sigortanın 1261 gün yani 3.5 yılı geçmemesine dikkat edin. Geçtiği takdirde bu kez Bağ-Kur şartları oluşacağından daha fazla prim biriktirmeniz gerekebilir. Buna da imkan yoksa kısmi emeklilik fırsatına bakabilirsiniz. Bunun için EYT'lilerde SSK için 3600 gün Bağ-Kur için ise 5400 gün yeterli oluyor. Bugünkü mevzuata göre 3600 günü olan SSK'lılarda kısmi emeklilik kadınlarda 58 erkeklerde ise 60 yaşını bulabiliyor. Bağkur'da da yaş şartı 62'ye kadar çıkabiliyor.
*Kısmi emeklilikte yaş şartı düşecek mi?
EYT'liler için yaş sınırının kaldırılmasıyla 8 Eylül 1999 öncesine dönülmüş oldu. 8 Eylül 1999 öncesi şartlara dönüldüğünde kısmi emeklilikte kadınlarda 50 erkeklerde ise 55 yaş yeterli olabiliyor. Bunun için yasal düzenlemede bir madde ile belirtilmesi bekleniyor. Bu durumda 3600 günü olan SSK'lılar ve 5400 günü olan Bağ-Kur ve Emekli Sandığı mensupları kadınlarda 50 erkeklerde 55 yaşında emekli olabilecek.
*Eksik primi olanlar toplu bir ödeme yaparak prim alabilir mi?
Mevzuatımıza göre primleri toplu olarak satın alıp boşlukları doldurmak mümkün değil. Sadece yukarıda saydığımız borçlanma yöntemleri ile toplu prim satın alınabiliyor. Onun dışında çalışılmayan dönemler için toplu prim satın alma mümkün değil. Ancak belli bir yaşa gelmiş örneğin 60-65 yaşlarına gelmiş ancak primi eksik olanların 3600 güne tamamlayabilmeleri için bir toplu ödeme talepleri bulunuyor. Fakat henüz bir sonuç yok. Ancak isteğe bağlı sigorta yolu denenebilir.
*EYT'li olup olmadığımı nasıl anlayabilirim?
e-Devlet sistemi üzerinden çalışma hayatım bölümüne girerek sigorta bilgilerinize bakabilirsiniz. Eğer 8 Eylül 1999 öncesinde sigorta girişiniz yapılmış ve prim yatırılmışsa siz EYT'lisiniz. Artık şartları tamamlayıp emekli olmayı beklemelisiniz.
*Farklı kurumlarda çalışmaları olanların şartları nasıl belirlenecek?
Farklı kurumlarda çalışanlar için uygulanan bir kural var. Son 7 yıllık sigortalılık süresine bakılıyor. Burada son 7 yıla değil son 7 yıllık sigortalı olarak çalışılan süreye bakılıyor. Burada 3.5 yıl yani 1261 gün hangi kurumdaysa o kurumun şartları uygulanıyor. Yeni yasada bunu değiştiren bir düzenleme olmaz ise aynen uygulanacak. Fakat yeni yasada değişiklik öngörülürse ona uyulur.
*Staj ile başlayan sigortalılık EYT kapsamına alınacak mı?
Mevcut düzenlemelere göre staj ya da çıraklık için yapılan sigortalar sağlık sigortaları olarak primlendiriliyor. Dolasıyla burada emeklilik için gerekli olan primler ödenmiyor. Bu yüzden şu anki mevzuata göre staj ya da çıraklık başlangıç olarak sayılmadığı gibi burada ödenen primler de emeklilik hesabında kullanılmıyor. O yüzden staj ve çıraklık ile başlayanlar EYT kapsamına giremiyor. Burada tek istisna annelerin doğum borçlanmasında yaşanıyor. Normalde sigortadan önceki doğumları borçlanamayan anneler, staj ile normal sigorta arasındaki doğumlarını borçlanabiliyor.
*8 Eylül 1999 tarihinden kısa süre sonra sigortalı olanlar için bir hak var mı?
Burada yasanın çıktığı 8 Eylül 1999 tarihi bir sınır olarak belirleniyor. Sonrasında ise yeni emeklilik şartları uygulanıyor. Bu tarihten önce işe girenler için yaş şartı bulunmuyordu. Ancak bu tarihten sonra işe girenler yaş şartı olduğunu bilerek işe başlamış oldular. Dolayısıyla 1999 sonrası sigortalı olanlar için bir değişiklik şu anda bulunmuyor. Ancak sürenin 31 Aralık 1999'a uzatılması ya da sonrası için bir kademeli emeklilik getirilmesi gibi talepler de bulunuyor. Fakat yasa 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olup sonradan yaş şartıyla karşılaşanları kapsıyor.
*1999 sonrası sigortalı olanlar için hiç mi imkan bulunmuyor
8 Eylül 1999 sonrasında sigortalı olanlar için bazı istisnalar bulunuyor. Bunlardan birisi askerlik, birisi Fiili Hizmet Zammı ve bir diğeri ise staj sonrası doğum yapmak. 5510 sayılı yasanın 41. Maddesinde belirtildiği üzere borçlanılan süreler sigorta olunan tarihten önceki zamana rastlarsa işe giriş tarihi aynı gün sayısınca geri çekiliyor. Askerliğini sigortadan önce yapanlar borçlandıkları gün kadar işe giriş tarihini öne çekebiliyor. Böylece 8 Eylül 1999 öncesine çekilen işe giriş tarihleri EYT kapsamına girmiş oluyor. Yiene staj sonrası doğum yapan anneler de borçlanarak işe giriş tarihlerini her bir çocuk için 2 yıl geri çekebiliyor. Fiili Hizmet Zammı (yıpranma) bulunan mesleklerde çalışanlar açısından da bazı durumlarda işe giriş tarihleri geri çekilebiliyor. Bu durumda EYT'den yararlanmak mümkün olabiliyor. Bütün bunların yasal düzenlemede belirtilmesi de gerekiyor.
*EYT ile emeklilik zorunlu olacak mı?
Emeklilik işlemleri yasalarımıza göre re'sen yapılan bir işlem değil. Yani kurum şartları tamamlananları emekliye sevk etmiyor. Burada başvuru şartı aranıyor. Yani kişi istemese şartları taşısa da emekli olmayabiliyor. Bu kural EYT için de geçerli olacağından sadece başvuralar emekli olacak. dolayısıyla zorunlu bir emeklilik bulunmuyor. Kamu işçilerinin zorunlu emeklilik kuralı ise bu yasanın kapsamında kaldırılmış olacak.
*Çalışan emeklilerin işten çıkması şart mı?
Mevcut düzenlemelere göre emeklilik işlemleri için işten çıkış belgesi almak gerekiyor. Bu yüzden çalışan emekliler işlemler için önce çıkış belgesi alacak ve sonra emekliliğe başvuracak. Başvuru sonrasında tekrar giriş yapabilirler. Ancak yasal düzenleme buna gerek olmadığı yönünde bir düzenleme içerirse çalışırken de başvuru mümkün olabilir.
*İşten çıkınca kıdem tazminatı hemen ödenecek mi?
Çıkış işlemiyle birlikte kıdem tazminatı da hesaplanacak. Son işyerinde 1 yıl çalışılmışsa emeklilik için ayrılanlar tazminatı hak ediyor. Hükümet kıdem tazminatları için işverenlere kıdem tazminatı kredisi verecek. Ödemeler ise işçinin hesabına yapılacak.
*Tazminatın taksitle ödenmesi mümkün mü?
Kıdem tazminatı yasa gereği tek seferde ve banka yoluyla nakit olarak ödeniyor. Burada işçinin rızası olmadan taksit yapılamıyor. Ayrıca kıdem tazminatından damga vergisi dışında herhangi bir kesinti yapılamıyor.
*EYT ile emekli olanlar tekrar çalışabilecek mi?
Yasalarımıza baktığımızda şu anda emekli olduktan sonra çalışmanın önünde bir engel bulunmuyor. Emekliler hem emekli maaşını alıp hem de bir işyerinde Sosyal Güvenlik Destek Primi ödeyerek çalışabiliyor ya da kendi işlerine devam edebiliyor. Hatta çalıştıkları işyerinden kıdem tazminatı alacak şekilde ayrılırlarsa ikinci bir tazminata da kavuşuyor. Yasada bir düzenleme olmadığı sürece EYT ile emekli olanlar da emekli olduktan sonra çalışabilecekler. Burada tek istisna kamu çalışanlarında olacak. Emekliler kamuda çalışırlarsa emekli maaşları kesiliyor. Ayrıldıklarında tekrar bağlanıyor. Bu arada Sosyal Güvenlik destek Primleri'nde 5 puanlık indirim yapılarak emeklilerin işverenlere olan prim yükü de azaltıldı.
*EYT için başvuru ne zaman ve nasıl olacak?
EYT düzenlemesinin resmi gazetede yayımlanmasının ardından başvuru süreci de başlayacak. Bu durumda başvuruların online olarak yapılması bekleniyor. E-devlet üzerinden başvuru yapmak istemeyenler SGK'ya giderek bizzat da müracaat edebilir.
*EYT başvurusunda nelere dikkat etmek gerekir?
Emeklilik için başvuru sırasında kişisel bilgilerin yer aldığı bir form dolduruluyor. Burada eksiksiz olarak bilgi vermek önemli. Burada evli olanlar eş ve çocuklarının bilgilerini mutlaka doldurmalılar. Yine ilk maaşınızı almak istediğiniz banka ve şubesini de belirtmelisiniz.
*Maaş alınacak bankayı değiştirmek mümkün mü?
İlk maaşınızı aldıktan sonra isterseniz e-devlet üzerinden banka ve şubesini değiştirebilirsiniz. Burada promosyon anlaşması yapmayı da unutmayın.
*EYT'linin emekli maaşı nasıl hesaplanır? Artırmak için ne yapmak lazım?
EYT kapsamında emekli olacakların maaşı üç dönem olarak hesaplanıyor. 2000 öncesi ayrı Aylık Bağlama Oranı (ABO) ve güncelleme rakamı ile hesaplanırken, 2000 ile 2008'in 10. Ayına kadar bölüm ayrı ABO ve büyüme hızı ile hesaplanıyor. 2008'in 10. Ayından sonraki dönem ise farklı ABO, büyüme hızının yüzde 3/0'u ve enflasyon rakamıyla hesaplanıyor. Bu üç hesap birleştirilip emekli maaşı ortaya çıkartılıyor. Emekli maaşı güne göre değil kazanca göre belirleniyor. Dolayısıyla emekli maaşının artması sizin çalışırken aldığınız brüt ücrete daha doğrusu SGK'ya bildirilen kazancınıza bağlı. Bu ne kadar yüksek olursa o kadar yüksek emekli maaşı alırsınız.
*EYT'liler ikramiye ve promosyon alacak mı?
EYT yasasının Ocak sonu ve Şubat başı gibi çıkması bekleniyor. Dolayısıyla emeklilik maaşları da Şubat ve Marttan itibaren ödenecek. Bu durumda Nisan ayının ikinci haftası ödenecek olan Ramazan Bayramı ikramiyesinden EYT'liler de yararlanacak. Ayrıca ilk maaşlarını aldıktan sonra istedikleri banka ile promosyon sözleşmesi de yapacaklar. Temmuz ayında ise yılın ikinci zammı ile birlikte emekli maaşlarında yeni bir artış da olacak.
*Staj EYT kapsamına girecek mi?
Bakan Bilgin EYT düzenlemesi içerisinde stajla ilgili bir çalışma bulunmadığını açıkladı. Stajda iş akdi yok. Staj ve çıraklıkta emeklilik sigortası tescili olmadığı için yasa kapsamında bulunmuyor.
