TCMB'den para politikası analizi: Çıpalama iyileşiyor

TCMB'de Başdanışman Halil İbrahim Aydın, Başdanışman Eren Ocakverdi ve Araştırmacı Velihan Başpınar tarafından hazırlanan "Para Politikası ve Beklentilerin Çıpalanması" başlıklı analiz, Bankanın blog sayfası Merkezin Güncesi'nde yayımlandı.

Fotoğraf: AA

"ÇIPALANMA İYİLEŞİYOR"

Enflasyon beklentilerinin çıpalanmasının fiyat istikrarının ön koşulları arasında yer aldığı belirtilen analizde, "Beklentilerin çıpalandığı bir ortamda enflasyon beklentileri merkez bankalarının enflasyon hedefine yakınsarken, beklentilerin zaman içindeki oynaklığı düşer ve anket katılımcıları arasındaki farklı beklentiler birbirine yakınlaşır. TCMB ileriye dönük tahmin patikasını oluştururken beklentilerin seviyesinin yanında bu kriterleri de dikkate almakta ve parasal duruşunu belirlemektedir. Bu yazıda, Türkiye'deki piyasa katılımcıları, firmalar ve hanehalkı kesimlerinin enflasyon beklentilerinden yararlanarak, enflasyon beklentilerinin çıpalanmasına yönelik bulgularımızı paylaşıyoruz." değerlendirmesi yapıldı.

Çıpalamayı ölçebilmek amacıyla, ilk olarak, Piyasa Katılımcıları Anketi'nde (PKA) yer alan 12 aylık enflasyon beklentilerinin TCMB enflasyon tahminlerinden hareketli sapmasının hesaplandığı bildirilen analizde, daha sonra, bu beklentilerin zaman içerisinde oluşan oynaklığı ve anket katılımcıları arasındaki beklenti farklılaşmasının ölçüldüğü aktarıldı.

Analizde, "Son adımda, birbirinden farklı bilgiler sunan bu çıpalama ölçütlerini bir arada değerlendirmek amacıyla bileşik bir gösterge türetiyoruz. Ek olarak, İktisadi Yönelim Anketi (İYA) ve Tüketici Eğilim Anketi (TEA) verilerini kullanarak firmalar ve hanehalkı kesimleri için de oluşturduğumuz bileşik göstergeyi hesaplıyoruz." ifadelerine yer verildi.

Fotoğraf: AA

"YAKIN DÖNEME BAKILDIĞINDA İSE OYNAKLIK ÖLÇÜTÜNÜN GERİLEME EĞİLİMİNDE OLDUĞU GÖZLENİYOR"

Piyasa katılımcılarının enflasyon beklentilerinin TCMB tahminlerinden ortalamada ne kadar ayrıştığını gösteren birinci ölçütün sapmanın sıkı para politikasının uygulanmaya başlandığı 2023'ün ikinci yarısından itibaren azaldığı ve 2024'ün ikinci yarısından itibaren yatay seyrettiğini gösterdiğine işaret edilen analizde, şunlar kaydedildi:

"Fiyatlama davranışlarının bozulduğu yüksek enflasyon ortamında, beklentiler daha sık güncellenebiliyor. Böyle dönemlerde, ikinci çıpalama ölçütü olan beklentilerin zaman içerisindeki oynaklığı önem kazanıyor. Bu noktada, yüksek enflasyon ortamında oynaklığın düşmesinin çıpalama açısından tek başına yeterli olmayabileceği de not edilmelidir. Para politikası duruşunun değiştiği dönemlerde oynaklıkta artış olabileceği gibi, beklentilerin katılaştığı dönemlerde oynaklıkta düşüş görülebiliyor. Yakın döneme bakıldığında ise oynaklık ölçütünün gerileme eğiliminde olduğu gözleniyor. Bir diğer çıpalama ölçütü olan yayılım, beklentileri oluşturan farklı katılımcıların ne ölçüde birbirlerine yakın tahminlere sahip olduğunu gösteriyor. Anket katılımcıları arasındaki uzlaşının artması, beklentilerin çıpalanmasını destekliyor. Bu ölçüte göre yayılımın zaman içerisinde belirgin bir şekilde azaldığı, böylelikle farklı katılımcılara ait beklentilerin zaman içerisinde birbirine yakınlaştığı görülüyor."

Fotoğraf: AA

Analizde, yukarıda anlatılan ölçütlerin beklentilerin çıpalanmasını farklı açılardan ele alsa da bu ölçütlerin her birini tek başına yorumlamanın çıpalanmayı ölçmek açısından yeterli olmayabileceği kaydedildi.

Bu nedenle, beklentilerin resmi tahminlerden sapmasına, beklentilerin zaman içindeki oynaklığına ve katılımcıların beklentileri arasındaki farklılaşmaya eşit ağırlık vererek bileşik çıpalama göstergesi oluşturulduğu belirtilen analizde, "Elde edilen bu bileşik göstergeye göre, 2021'in son çeyreğinden itibaren zayıflayan çıpalamanın sıkı para politikası altında giderek iyileştiği görülüyor." tespitinde bulunuldu.

Analizde, öte yandan, piyasa katılımcılarına kıyasla hanehalkı ve firmalar kesiminin enflasyon beklentilerini sistematik olarak yukarı yönlü, oynak ve yüksek yayılımlı oluşturduğunun bilindiği vurgulandı.

Buna karşın, piyasa katılımcılarıyla benzer şekilde, firma ve hanehalkı kesimlerinin enflasyon beklentilerinin de çıpalanma eğiliminde olduğunun görüldüğü aktarılan analizde, "Bileşik çıpalama göstergesi her iki kesim için de 2021'in sonundan itibaren bozulurken, 2023'ün yaz döneminden itibaren toparlanıyor. Özetle, 2023'ün ikinci yarısından itibaren uygulanan sıkı para politikasıyla birlikte enflasyon beklentilerinin seviyesi ve dağılımında iyileşmeler görülmektedir. Çıpalama ölçütlerinde görülen iyileşmenin önümüzdeki dönemlerde devam etmesi, fiyat istikrarının sağlanmasını ve sürdürülmesini destekleyecektir." değerlendirmelerine yer verildi.

Fotoğraf: AA

ÇIPALAMA NEDİR?

Çıpalama etkisi; insanların bilinmeyen büyüklükleri tahmin ederlerken belirli değerleri baz almaları ve sonuçta gerçekleşmelerin tahminlere yaklaşmasıyla ortaya çıkan etkidir. İşte bu tahminler sırasında baz alınan büyüklüklere 'çıpa' denir.

Ekonomide çıpalama, geleceğe dönük tahminlerin ve beklentilerin, ekonomik aktörler açısından temel belirleyiciler olduğu günümüz dünyasında, ekonomi yönetimlerinin sıklıkla başvurdukları bir uygulamadır.

İlgili otoriteler olarak hükümetler ve çoğunlukla da merkez bankaları, makro ekonomik politikaları çerçevesinde, belirli zaman dilimlerini içerecek şekilde kur, faiz, enflasyon ya da büyüme gibi makro büyüklükler için çıpalar koyarlar.

Söz konusu makro büyüklüklerin ileriki dönemler için, seyirleri ve de gerçekleşmeleri açısından bir tür taahhüt niteliği taşıyan çıpalar, tüm öteki ekonomik aktörlerin beklentilerini ve dolayısıyla kararlarını şekillendirir.

Merkez bankaları başta olmak üzere, politika saygınlıkları ve inandırıcılıkları yüksek ekonomik otoritelerin koydukları çıpalar, tüm ekonomik paydaşlar açısından referans değerler olarak alınacaklar ve böylece ekonomik gidişata ciddi manada etki edeceklerdir.

A HABER UYGULAMASINI İNDİRMEK İÇİN TIKLAYIN